Przywrotnik jest rośliną wieloletnią z rodziny różowatych o pokładających się owłosionych pędach dorastających do 30 cm. Szarozielone liście w nerkowatym kształcie, klapowane są również pokryte licznymi włoskami. Rośliny kwitną w okresie od czerwca do października wytwarzając drobne, zielone lub żółtozielone kwiaty zebrane w luźne szczytowe wiechy. Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris) to nazwa używana jako gatunek zbiorowy, obejmujący kilkanaście spotykanych w naszym kraju gatunków pokrewnych (np. pasterski, zółtozielony, połyskujący, leśny), których rozróżnienie często możliwe jest jedynie przez botaników. Dlatego określenie Alchemilla vulgaris jest używana dla 21 gatunków przywrotnika o podobnych właściwościach leczniczych.
Ciekawe jest pochodzenie nazwy przywrotnika (zarówno polskiej jak i łacińskiej). Obie, roślina ta zawdzięcza kroplom wody gromadzącym się na jej liściach, którym przypisywano magiczną jak i leczniczą moc. Nazwa polska wywodzi się z przekonania, że rosa zbierana z liści przywrotnika przywraca nie tylko zdrowie, ale także „utracone dziewictwo”. Krople z liści były zbierane również przez alchemików, którzy wierzyli, że pomogą one w uzyskiwaniu „kamienia filozoficznego”, czyli substancji pozwalającej przemienić metale nieszlachetne w szlachetne (arabskie słowo al-kimija oznacza kamień filozoficzny). Dziś wiadomo, że za gromadzenie się kropel odpowiadają szparki znajdujące się na brzegach liści, które wydalają na zewnątrz zgromadzone w nich wodne roztwory związków organicznych i soli mineralnych. Jest to tzw. zjawisko gutacji.
Surowcem zielarskim jest ziele przywrotnika, czyli młode nadziemne pędy zbierane w momencie zakwitania. Są one bogate w garbniki, saponiny, flawonoidy, karotenoidy, gorycze, żywicę, sole mineralne, kwasy organiczne oraz dużą ilość witaminy C i olejków eterycznych. Z zebranego ziela należy usunąć wszystkie zdrewniałe części. Garbniki występujące w zielu przywrotnika działają ściągająco i przeciwzapalnie, hamują krwawienia z naczyń włosowatych, działają przeciwbiegunkowo. Natomiast gorycze pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Dlatego przywrotnik doskonale wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego, chroni ściany żołądka i jelit, wzmaga wydzielanie soków trawiennych, przyśpiesza trawienie i pobudza apetyt. Działa również ściągająco, moczopędnie i odtruwająco oraz ogólnie wzmacniająco. Nie bez przyczyny, przywrotnik określany jest jako „najlepszy przyjaciel kobiet". Jest doskonałym zielem dla kobiet, które trudno przechodzą menstruację - pomaga uregulować cykl i ograniczyć obfite krwawienia. Polecany jest również kobietom dojrzałym, w ich przypadku łagodzi dolegliwości menopauzy. O przywrotniku powinny także pamiętać kobiety planujące ciążę oraz mające skłonność do poronień, ponieważ napar z przywrotnika posiada właściwości wzmacniające wiązadła maciczne. Zastosowany w postaci nasiadówek jest pomocny w leczeniu upławów, stanów zapalnych pochwy oraz żylaków odbytu. Jako „najlepszy przyjaciel” jest również ziołem, które rewelacyjnie działa na regenerację skóry. Stosowany zewnętrznie przywraca jej elastyczność, jędrność i sprężystość. Wpływa na zmniejszenie, a nawet zanikanie przebarwień, blizn i rozstępów. Przywrotnik, z racji swojego działania, można nazwać rośliną przywracającą piękno i urodę.
Przywrotnik może być wykorzystywany na różne sposoby, a jego zastosowanie obejmuje dodawanie go do kąpieli, tworzenie okładów i kompresów, a także spożywanie doustnie. Istnieje szeroki wybór opcji, ale jednym z najbardziej popularnych i prostych w przygotowaniu są napary i odwary.
Aby przygotować napar, wystarczy 2 łyżki ziela zalać szklanką wrzącej wody, parzyć pod przykryciem przez 20 minut, a następnie przecedzić. Ten napar można również wykorzystać do przemywania oraz jako okłady na łzawiące, piekące czy ropiejące oczy. Dodatkowo, może być korzystny przy stanach zapalnych oraz w przypadku osłabionego wzroku.
Aby przygotować odwar, należy 2 łyżki ziela zalać 0,5 litra wody, gotować na małym ogniu przez 5 minut, następnie odstawić na 10 minut, przecedzić i spożywać podobnie jak napar. Zaleca się spożywanie pół szklanki trzy razy dziennie w przypadku dolegliwości przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha, odbijanie czy biegunka. Ponadto, odwar może być również używany do płukania jamy ustnej w przypadku stanów zapalnych lub ropnych.
Olej przywrotnikowy stanowi doskonały produkt kosmetyczny. Aby go przygotować, należy 10 liści przywrotnika zalać 200 ml ciepłej oliwy, a następnie pozostawić do maceracji przez 7 dni. Po tym czasie należy olej przefiltrować. Produkt ten może być używany do wcierania na przebarwienia twarzy i rąk, a także przy plamach starczych.
Liście przywrotnika mogą znaleźć także zastosowanie w kuchni. Miłośnicy wykorzystania roślin dziko rosnących na cele kulinarne mogą je dodawać do sałatek i soków. Mają one lekko cierpkawy, słodki smak i piękny, balsamiczny zapach.
Jedno zioło, a mnóstwo wspaniałych właściwości. Warto rozglądnąć się za przywrotnikiem i nie przegapić go w otaczającej nas florze podczas wiosennych i letnich spacerów. Zabrany do domu i stosowany regularnie może istotnie wpłynąć na nasze zdrowie i urodę.
Jedna roślina, a tyle korzyści! Przywrotnik to skarb, za którym warto się rozglądać podczas wiosennych i letnich spacerów. Przyniesiony do domu i regularnie wykorzystywany, może znacząco wpłynąć na nasze zdrowie i piękno.
Ciekawostka
Przywrotnik ostroklapowy nie jest wykorzystywany jako roślina zielarska, ale jako ozdobna. Jego wyjątkowy pokrój sprawia, że doskonale pasuje do różnych przestrzeni, a aksamitne liście i delikatne, jasnożółte kwiaty dodają lekkości kompozycjom kwiatowym. Jako roślina, która rozpoczyna wegetację już na początku kwietnia, świetnie sprawdza się w połączeniu z innymi roślinami cebulowymi, takimi jak tulipany czy czosnki ozdobne.
Opracowała: Marta Dobrowolska
PODR Boguchwała
Literatura:
