Wymagania integrowanej ochrony roślin, które obowiązują wszystkich profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin od 1 stycznia 2014 r. mające na uwadze ograniczenie zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska związanych ze stosowaniem ś.o.r. zostały zawarte w rozporządzeniu MRiRW z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie wymagań integrowanej ochrony roślin, które weszło w życie z początkiem bieżącego roku.
Zgodnie z powyższym rozporządzeniem „integrowana ochrona roślin obejmuje wszystkie dostępne działania i metody ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, w tym stosowanie przede wszystkim działań lub metod niechemicznych, a w szczególności:
1) stosowanie płodozmianu, terminu siewu lub sadzenia, lub obsady roślin, w sposób ograniczający występowanie organizmów szkodliwych,
2) stosowanie agrotechniki w sposób ograniczający występowanie organizmów szkodliwych, w tym stosowanie mechanicznej ochrony roślin,
3) wykorzystywanie odmian odpornych lub tolerancyjnych na organizmy szkodliwe oraz materiału siewnego wytworzonego i poddanego ocenie zgodnie z przepisami o nasiennictwie,
4) stosowanie nawożenia, nawadniania i wapnowania, w sposób ograniczający występowanie organizmów szkodliwych,
5) przeprowadzanie czyszczenia i dezynfekcji maszyn, opakowań i innych przedmiotów, zapobiegające występowaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych,
6) ochronę organizmów pożytecznych oraz stwarzanie warunków sprzyjających ich występowaniu, w szczególności dotyczy to owadów zapylających i naturalnych wrogów organizmów szkodliwych
– jeżeli stosowanie danego działania lub metody jest możliwe, pozwala na ograniczenie występowania organizmów szkodliwych lub efektywną ochronę roślin przed tymi organizmami, stwarza mniejsze zagrożenie dla środowiska niż działania lub metody chemiczne oraz jest ekonomicznie uzasadnione.”
Rozporządzenie to mówi również, że „w ramach integrowanej ochrony roślin, przeprowadzając zabiegi chemicznej ochrony roślin, należy uwzględnić:
1) dobór środków ochrony roślin w taki sposób, aby minimalizować negatywny wpływ zabiegów ochrony roślin na organizmy niebędące celem zabiegu, w szczególności dotyczy to owadów zapylających i naturalnych wrogów organizmów szkodliwych;
2) ograniczanie liczby zabiegów i ilości stosowanych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum;
3) przeciwdziałanie powstawaniu odporności organizmów szkodliwych na środki ochrony roślin poprzez właściwy dobór i przemienne stosowanie tych środków.
Podjęcie działań lub metod ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi powinno być poprzedzone monitorowaniem występowania tych organizmów i uwzględniać aktualną wiedzę z zakresu ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, w tym, jeżeli jest to uzasadnione, z uwzględnieniem:
1) progów ekonomicznej szkodliwości organizmów szkodliwych wskazujących, kiedy wykonanie chemicznych zabiegów ochrony roślin jest ekonomicznie uzasadnione, lub
2) wskazań wynikających z opracowań naukowych umożliwiających określenie optymalnych terminów wykonania chemicznych zabiegów ochrony roślin, w szczególności w oparciu o dane meteorologiczne oraz znajomość biologii organizmów szkodliwych (programów wspomagania decyzji w ochronie roślin), lub
3) informacji uzyskanych od osób świadczących usługi doradcze dotyczące metod ochrony roślin w zakresie realizacji wymagań integrowanej ochrony roślin oraz stosowania środków ochrony roślin.”
Płodozmian
Pierwszym elementem mającym na celu zwiększanie żyzności gleb, stworzenie korzystnych warunków wzrostu i rozwoju roślin, zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych w sposób niechemiczny jest płodozmian.
Płodozmian - jest to zmianowanie, zaplanowane w gospodarstwie na wiele lat i pól.
Stosowanie płodozmianu nie jest niczym nowym w gospodarstwach, ale ze względu na coraz to większą specjalizację produkcji rolnej ten element ochrony roślin jest niedoceniany, upraszczany, a nawet sprowadzany do monokultury. Zbyt częsta uprawa tego samego gatunku na danym polu przyczynia się m.in. do:
- okresowego załamania równowagi w środowisku glebowym,
- jednostronnego wyczerpywania składników pokarmowych z gleby,
- obniżenia żyzności i produktywność gleby,
- nagromadzenia się różnego rodzaju wydzielin korzeniowych i produktów przemiany materii, które mogą hamująco wpływać na wzrost i rozwój roślin,
- okresowych gradacji szkodników i chorób na danym polu.
Niekorzystny wpływ uprawy po sobie tego samego gatunku szczególnie widoczny jest w uprawie zbóż, który prowadzi do bardzo częstego występowania zgorzeli podstawy źdźbła.
W przypadku rzepaku problemem wielu gospodarstw, gdzie rzepak stanowi duży udział w strukturze zasiewów stała się kiła kapusty. Przy zbyt częstej uprawy po sobie ziemniaków problemem może być masowe wystąpienie mątwika ziemniaczanego, w uprawie buraków – mątwika burakowego, w uprawie łubinów możemy mieć do czynienia z wyłubinieniem.
W ramach walki ze szkodnikami należy wprowadzać rośliny wrogie dla danego agrofaga.
Na polach zainfekowanych mątwikiem burakowym można wysiewać mątwikoodporne odmiany rzodkwi oleistej, gorczycy białej czy facelii, które ograniczają populację tego szkodnika.
Jednym z najskuteczniejszych sposobów ograniczenia rozwoju chorób i szkodników wynikających ze zbyt częstej uprawy tego samego gatunku wielokrotnie po sobie jest przestrzeganie odpowiednio długiej przerwy w uprawie. Przykładem może być konieczność przerwy, co najmniej 6-letniej w uprawie rzepaku na polu gdzie wystąpiła kiła kapusty.
W prawidłowym płodozmianie, należy:
- unikać w uprawie częstego powtarzania się roślin z tych samych rodzin, atakowanych przez te same agrofagi,
- uprawiać przemiennie rośliny o dużych wymaganiach pokarmowych z roślinami o małych wymaganiach,
- umieszczać w zmianowaniu rośliny strukturotwórcze oraz sanitarne, które zmniejszają nasilenie chorób, szkodników i chwastów,
- wprowadzać rośliny motylkowate, głęboko korzeniące się, wzbogacające glebę w próchnicę i składniki pokarmowe.
Termin siewu i obsada
Duży wpływ na zdrowotność roślin ma termin oraz ilość siewu czy sadzenia. Termin siewu lub sadzenia powinien uwzględniać takie parametry jak:
- rodzaj gleby, jej temperatura i wilgotność,
- wymagania rośliny uprawnej, co do temperatury i długości okresu wegetacyjnego,
- prawdopodobieństwo wystąpienia chorób, szkodników lub chwastów.
Znając biologię agrofaga, aby ominąć okres jego największej aktywności inwazyjnej możemy w pewnym stopniu przyspieszać lub opóźniać termin siewu lub sadzenia. Zbyt wczesne wysiewy zbóż jarych wydłużają okres wchodów i narażają rośliny na porażenie przez patogeny powodujące zgorzele siewek. Natomiast wczesny siew grochu przyczynia się do mniejszego porażenia przez pachówkę strąkóweczkę.
Na kondycję roślin, a także ich zdrowotność wpływ ma optymalna obsada. Zastosowanie nadmiernej ilości wysiewu, szczególnie przy optymalnym terminie siewu może prowadzić do nadmiernego zagęszczenia łanu i niepożądanej konkurencji między roślinami. Łany nadmiernie zagęszczone wykazują skłonność do wylegania oraz większego porażenia chorobami grzybowymi. Zmniejszenie jednak obsady roślin poniżej zalecanego poziomu może obniżać plon, jak również zwiększyć zachwaszczenie.
Opracowanie na podst. materiałów Katarzyna Sitek, Anna Moskal