W skład kwiatów bzu czarnego wchodzą cenne flawonoidy, fitosterole, kwasy fenolowe, związki mineralne, w tym sole potasu.
Zaglądając do informacji umieszczonych przez dr Henryka Różańskiego na stronie internetowej możemy wyczytać, że bez czarny to roślina o wielu zdrowotnych właściwościach.
„Wyciągi wodne z kwiatu bzu uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, rozszerzają naczynia wieńcowe, poprawiając krążenie krwi w obrębie serca. Ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny śluzowej w drogach oddechowych. Obniżają gorączkę, działają napotnie”.
Na jakość zebranego surowca ma wpływ moment zbioru oraz kolejne etapy produkcji. Zbiór kwiatów przeprowadza się w dzień pogodny. Kwiaty mają być rozwinięte, nie w pąkach, ale nie mogą być brązowe, osypujące się czy powiędnięte.
Zbiera się kwiaty podczas pogody słonecznej najlepiej w porze przedpołudniowej lub po południu. Surowiec nie może być wilgotny od rosy czy deszczu, bo podczas suszenia ciemnieje i traci zapach.
Zebrane kwiaty suszy się w przewiewnym miejscu, rozwieszone na drucie lub wyłożone cienką warstwą na tacach, bez dostępu promieni słonecznych. Do sprawnego suszenia większych zbiorów można wykorzystać suszarnie kontenerowe.
W domowych warunkach można wykorzystać do tego celu suszarkę do grzybów. Zioła szybko suszy się w szklarni czy tunelu foliowym, po rozłożeniu na stole czy rozwieszeniu na sznurkach. W razie potrzeby można zacienić je poprzez podwieszenie nad nimi cieniującego materiału (np. bawełna, siatka cieniująca). Jak tylko wyschną należy je zebrać, aby nie były wystawione na działanie promieni słonecznych.
Prawidłowo zebrane i dobrze wysuszone kwiaty mają kremową barwę i przyjemny zapach. Surowiec z brązowymi czy czarnymi plamami ma gorszą jakość.
Suszone zioła, niezależnie od gatunku przechowuje się w miejscu suchym i ciemnym, w torebkach papierowych, workach płóciennych. A dla domowego użytku zioła można zamknąć w słoiki dodając do środka kilka ziarenek ryżu, które działają jak pochłaniacz wilgoci. Zapasy ziół przechowywać należy w ciemnym miejscu, nadaje się do tego szafka w kuchni lub spiżarni.
Zioła należy chronić przed molami spożywczymi, które mogą zasiedlić nasze zebrane plony. W tym celu w miejscach gdzie trzymamy zioła rozwiesza się żółte lepy, można włożyć suche ziele bylicy, wrotyczu czy liścia laurowego, które maskują zapach ziół i jednocześnie odstraszają mole przed penetracją naszych zbiorów.
Owoce bzu czarnego po dojrzeniu są czarne, błyszczące o specyficznym smaku i aromacie. Zbiera się owoce w pełni dojrzałe, aby zminimalizować obecność w surowcu glikozydów cyjanogennych.
W ofercie sklepów internetowych oraz stacjonarnych znaleźć można takie smakołyki z bzu czarnego jak:
W domowych przetworach kwiaty można też wykorzystać jako dodatek do kompotów i soków.
W kosmetyce czarny bez jest wykorzystywany jako czynny składnik wielu produktów pielęgnacyjnych. Kwiat bzu ma właściwości rozjaśniające, poprawiające koloryt skóry i był zalecany do pielęgnacji cery naczynkowej i skłonnej do przebarwień.
Z bzu czarnego wytwarza się:
Wyżej wymienione produkty, można obecnie kupić w sklepach, drogeriach czy aptekach.
Zaparzone mlekiem kwiaty służyć mogą do oczyszczania i nawilżania twarzy zwłaszcza podrażnionej i suchej. Ma właściwości rozjaśniające i poprawiające kolor cery.
Ponadto sam napar wodny z kwiatów działa dodatkowo przeciwzapalnie i antyseptyczne na skórę oraz błony śluzowe.
Czarny bez jest też składnikiem wielu różnych mieszanek ziołowych o przeznaczeniu do stosowania wewnętrznego oraz zewnętrznego. Zarówno w celach leczniczych jak i pielęgnacyjnych. Kwiaty były kiedyś wykorzystywane przez panie w pielęgnacji skóry wokół oczu.
W ogrodach sadzi się odmiany ozdobne bzu czarnego. Najczęściej są to: Black beauty, Black lace, Black tower, Guincho, Laciniata, Madonna, Marginata, Pulverulenta. Wymagają żyznej i wilgotnej gleby oraz regularnego cięcia. Najbardziej aromatyczne kwiaty oraz owoce wytwarzają krzewy rosnące w pełnym słońcu.
Przy zbiorze owoców bzu czarnego należy zwracać uwagę, aby były dojrzałe. Odmiany ogrodowe oraz dzikie mają tendencję do nierównomiernego dojrzewania. W takim wypadku jaśniejsze owoce można przeprać, co w przypadku małej skali na domowe potrzeby jest do zrobienia.
Warto wspomnieć o pewnej substancji, która występuje w czarnym bzie, a wokół której narosło wiele mitów. Mowa tu o glikozydach cyjanogennych, które występują w czarnym bzie, a zwłaszcza w niedojrzałych owocach.
Ubocznymi objawami spożycia niedojrzałych owoców jest ból głowy, osłabienie, otępienie, wymioty. W przypadku wystąpienia powyższych objawów po spożyciu bzu czarnego należy niezwłocznie zgłosić się na SOR.
Ponadto, w kwiatach i owocach znajduje się białko, które u osób uczulonych wywołuje reakcje alergiczne jak nieżyt nosa, wysypki skórne czy duszności. Należy to mieć na uwadze próbując po raz pierwszy przetworów z bzu czarnego.
Podczas obróbki cieplnej substancje trujące są rozkładane i przetwory są bezpieczne dla człowieka. Ponadto, dopiero spożycie ich w większej ilości wywołuje objawy niepożądane. Jednakże ze względu na bezpieczeństwo lepiej jest poddać surowiec z bzu czarnego obróbce termicznej.
Oprac. na podst. lit.: Monika Capińska
PODR Boguchwała
Źródła:
