W dniach 25-29 lipca 2023 roku została zrealizowana kolejna operacji pn. ,,Energia odnawialna - oszczędność dla gospodarstwa rolnego i ochrona środowiska’’ ze środków pochodzących z Unii Europejskiej, Schematu II Pomocy Technicznej ,,Krajowej sieci Obszarów wiejskich, Planu Rozwoju Obszarów wiejskich na lata 2014-2020. Polegała ona na organizacji pięciodniowego wyjazdu studyjnego do Szwecji dla grupy 35 osób.
Celem wyjazdu było poszerzenie wiedzy na temat pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł oraz zaobserwowanie możliwości zastąpienia konwencjonalnych metod do poboru ciepła i energii elektrycznej poprzez zastosowanie metod niekonwencjonalnych takich, jak: słońce, woda, ziemia, powietrze.
Rola odnawialnych źródeł energii rośnie. Obecnie Szwecja jest liderem w Unii Europejskiej w zakresie udziału źródeł odnawialnych w krajowej konsumpcji energii elektrycznej, cieplnej i w transporcie. Wzrastające ceny uprawnień do emisji dwutlenku węgla przy spadających kosztach instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE) spowodowały, że zielona energetyka stała się poważną alternatywą dla tradycyjnej, wykorzystującej paliwa kopalne. Liderzy, państwa takie jak miedzy innymi Szwecja stosują ją na wielką skalę i pokrywają w ten sposób większość zapotrzebowania na energię – na poziomie ponad 70% .
W polskiej elektroenergetyce wciąż dominuje węgiel. Według Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) elektrownie zawodowe miały udział w wytwarzaniu energii elektrycznej w 2021 r. na poziomie 75,39%. Odnawialne źródła energii to jedynie 9,03%, a wkład zawodowych elektrowni wodnych wyniósł 1,55%. Natomiast w Szwecji w około 77% zapotrzebowania na energię pokrywana jest ze źródeł odnawialnych. W większości są to farmy wiatrowe i elektrownie wodne. Kraj ten ma zamiar wykorzystać potencjał jaki daje mu ukształtowanie terenu i możliwość budowania dużych farm wiatrowych na nabrzeżach. Zastosowanie takich rozwiązań da pewność, że cele wyznaczone przez szwedzki rząd, dotyczące emisyjności zostaną do 2040 roku zrealizowane. Do tego czasu Szwecja chce przejść w 100% na energię ze źródeł odnawialnych. Szwedzi przyznają, że odejście od energii jądrowej jest podyktowane długofalową redukcją kosztów. Problem z odpadami i wysokimi kosztami utrzymania elektrowni jądrowych (względy bezpieczeństwa) powodują, że w większym stopniu już teraz chcą produkować energię ze źródeł odnawialnych.
Kolejnym celem w szwedzkiej transformacji energetycznej jest osiągnięcie 100-procentowego udziału OZE w krajowym miksie wytwarzania. Sztokholm przyjął ponadto cel wyeliminowania emisji CO2 do roku 2045.
Szwedzi czerpią energię z różnych źródeł, ale najpopularniejsze są odnawialne źródła energii, takie, jak: energia wodna, wiatrowa, słoneczna oraz biomasa. Dlatego podczas pięciodniowego wyjazdu uczestnicy mieli możliwość zdobycia wiedzy na temat funkcjonujących rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii tj:
- elektrowni wodnych, które generują elektryczność podczas przepływu wody napędzającej turbiny. Dwa podstawowe ich rodzaje to siłownie przepływowe i zbiornikowe. Pierwsze umieszcza się w obiektach na jazach przegradzających rzeki. Mogą pracować w trybie ciągłym, ale produkcja jest uzależniona od ilości przepływającej wody.
- elektrowni słonecznych poprzez panele fotowoltaiczne - najczęściej są to obiekty złożone z zestawów paneli fotowoltaicznych (PV) przekształcających światło słoneczne w energię elektryczną przy użyciu materiałów półprzewodnikowych dzięki tzw. efektowi fotowoltaicznymi. Aktualnie niskie ceny paneli powodują, że stały się one powszechne. Można je wykorzystywać w domowych mikroinstalacjach, gospodarstwach, zakładach przetwórczych, a także w farmach o dużej mocy.
- elektrowni wiatrowych, które wykorzystują energię wiatru do napędzania turbin. Buduje się je na lądzie i na morzach. Morskie, dzięki bardziej stabilnym warunkom wietrznym, mają większą wydajność.
- biomasy, która zwykle służy zarówno jako paliwo do kotłów grzewczych, jak i do wytwarzania energii elektrycznej.
Na terenie Szwecji jest 10 elektrowni jądrowych, z czego 4 pozostają wygaszone. Docelowo kolejne mają być zastępowane m.in. przez elektrownie wodne i wiatrowe. Elektrownie jądrowe w Szwecji są już wysłużone. Część z nich działa od lat `70 i `80.
Podczas wyjazdu realizowany był następujący program:
- wizyta w gospodarstwach rolnych, których produkowany jest biogaz,
- wizyta studyjna w zakładzie zajmującym się energię odnawialną, innowacyjnymi technologiami i energooszczędnymi rozwiązania zarówno dla gospodarstw domowych, jak i firm. Sposoby wytwarzania ciepła i energii elektrycznej z gałązek, kory i wierzchołków drzew w lesie,
- wizyta w parku wiatrowym lub elektrowni wodnej - przedstawienie modelu biznesowego pozwalającego przyspieszyć przejście na energię odnawialną oraz zwiększenie udziału w szybko rozwijającym się rynku,
- spotkanie z przedstawicielami właścicieli małych elektrowni wodnych, których celem jest promowanie rozwoju energetyki wodnej, rozpowszechnianie informacji o energetyce wodnej, tworzenie sieci wśród właścicieli elektrowni i wspieranie członków, którzy potrzebują pomocy w różnych sprawach związanych z energetyką wodną,
- spotkanie z przedstawicielem Stowarzyszeniu Energetyki Wodnej , które jest organizacją zrzeszającą małe elektrownie wodne o mocy poniżej 10 MW. Obejmuje ona 1900 elektrowni, które łącznie produkują prawie 5 TWh i dodają 1000 MW mocy, co można podwoić w istniejących elektrowniach. Przyczyniają się one do stabilności sieci poprzez swoją bezwładność, przyczyniają się do obciążenia resztkowego i mają duży potencjał do dalszego zwiększania wkładu w regulację. Oferują szeroką gamę nowych urządzeń tj. Turbiny wodne (Francis / Kaplan), Generatory (synchroniczne / asynchroniczne), Inny sprzęt hydroelektryczny, produkty transmisyjne, takie jak łożyska kulkowe, łożyska wałeczkowe, wsporniki łożysk, pasy klinowe, pasy płaskie, koła pasowe, sprzęgła wału, silniki elektryczne i sprzęt elektryczny i inne. Specjalizującego się w dziedzinie energooszczędnych systemów napędowych i wytwarzania energii, elektrycznymi układami napędowymi i wytwarzaniem energii w regionie skandynawskim, szeroką gamą silników elektrycznych, generatorów, przekładni, elektroniki mocy i materiałów uzwojeniowych,
- wizyta w oczyszczalni ścieków, której pozyskiwanym produktem jest metan powstający z komunalnego składowiska odpadów – zasady funkcjonowania oczyszczalni ścieków, przyczyniająca się do poprawy stanu środowiska.
Rezultatem pobytu W Szwecji było uzyskanie wiedzy z zakresu odnawialnych źródeł energii i ich wpływ na rozwój obszarów wiejskich, a także możliwość dokonania analizy możliwych do przeniesienia dobrych praktyk, wymianę myśli technicznej oraz wprowadzanie nowych technologii na teren województwa podkarpackiego.
Rozwój OZE na obszarach wiejskich to szansa na rozwiązanie dwóch podstawowych problemów obszarów wiejskich jakimi są przerwy w dostawach energii elektrycznej oraz poprawa jakości powietrza, pobudzenie rozwoju gospodarczego i rozwój nowych technologii, wdrożenie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym oraz spełnienie ambitnych celów klimatycznych i środowiskowych.
Inwestycje w OZE mogą pełnić istotną funkcję gospodarczą i społeczną. Dla przykładu inwestycje w małe elektrownie wodne mogą także przysłużyć się poprawie retencji i dostępności wód w Polsce. Natomiast biogazownie rolnicze umożliwiają zagospodarowanie produktów ubocznych z rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego w celach energetycznych. Otrzymany produkt pofermentacyjny można ponownie wykorzystać do nawożenia pól, ograniczając tym samym stosowanie nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin.
Oprac.: Małgorzata Wilk
PODR Boguchwała
