W bieżącym sezonie wegetacyjnym już na samym początku uprawy ogórków gruntowych ogrodnicy mogą mieć problemy ze zgorzelą siewek oraz ze śmietką glebową
i śmietką kiełkówką, a wszystko to za sprawą braku środków do zaprawiania nasion przeciwko chorobom i szkodnikom.
Zgorzel siewek to często występująca choroba wielu warzyw w momencie kiełkowania
i wschodów. Wywołują ją grzyby z rodzaju Fusarium, Rhizoctonia, Botrytis, Sclerotinia,
a także organizmy grzybopodobne z rodzaju Pythium lub Phytophthora.
Jak donosi prof. dr hab. Józef Robak – ogórki są roślinami ciepłolubnymi, nie znoszą nadmiaru wilgoci w glebie, nadmiernych opadów ani wielodniowych ochłodzeń, zwłaszcza w początkowej fazie – kiełkowania, a potem wzrostu siewek. Spadki temperatury poniżej 120C i nadmiar wilgoci w glebie powodują całkowite zahamowanie wzrostu roślin oraz masowe występowanie zgorzeli siewek i ich zamieranie. Porażeniu mogą ulegać kiełki zanim wyjdą z gleby, następuje ich obumieranie i gnicie. Gdy do infekcji dochodzi później, kiedy siewki wydostały się z gleby możemy obserwować ich przewracanie się spowodowane infekcją szyjki korzeniowej. Powschodowa infekcja zgorzelą siewek objawia się charakterystycznym ciemnym przewężeniem szyjki korzeniowej. Większość porażonych roślin zamiera. Słabiej porażone rośliny, które przeżyją, w czasie dalszego rozwoju są mocno osłabione.
Stworzenie optymalnych warunków kiełkowania i wzrostu młodych roślin ogórka w uprawie z siewu wprost do gruntu, to najskuteczniejsza walka ze zgorzelą siewek w momencie braku zapraw nasiennych. Należy więc wysiewać zdrowy materiał siewny w optymalnym terminie, nie wysiewać nasion w nieogrzaną i mokrą glebę, siew należy wykonać na zalecaną głębokość, przestrzegać zmianowania tzn. uprawiać ogórki na tym samym polu co 3-4 lata, oraz unikać uprawy na stanowiskach nadmiernie uwilgoconych.
Aby ograniczyć występowanie patogenów wywołujących zgorzel siewek, Program Ochrony Roślin Warzywnych uprawianych w polu zaleca odkażanie gleby preparatem Basamid w dawce 500 kg/ha. Należy pamiętać, że środek ten należy stosować od końca sierpnia do połowy września lub wiosną od końca marca do początku kwietnia, gdy temperatura w górnej warstwie gleby wynosi 6-27oC. Ponadto pomocne w minimalizowaniu infekcji zgorzelą siewek są środki biologiczne Polyversum WP (0,15kg/ha) oraz Prestop WP (0,5 kg/ha), w skład których wchodzą niepatogeniczne grzyby będące pasożytami wielu grzybów chorobotwórczych.
Gdy uprawiamy ogórka z rozsady pod okryciami z folii lub agrowłókniny, możemy zapobiegać występowaniu zgorzeli poprzez podlewanie młodych roślin po wschodach środkiem Previcur Energy 840 SL (0,15%), przeznaczając 2,5-3 l cieczy użytkowej na 1 m2 uprawy.
W ekologicznej uprawie ogórka gruntowego przeciw zgorzeli siewek poleca się moczenie nasion w 1% roztworze nadmanganianu potasu (1g nadmanganianu potasu / 10 l wody). Należy włożyć nasiona do woreczka z materiału lub wsypać na sitko i zanurzyć nasiona w roztworze na 20-30 minut. Po tym czasie nasiona przemywamy wodą i wysiewamy.
W czasie kiełkowania i wschodów plantacje ogórka gruntowego są zagrożone przez larwy pierwszego pokolenia śmietki kiełkówki i śmietki glebowej. Śmietki nie tylko atakują kiełkujące i wschodzące rośliny ogórka, ale także żerują na: fasoli, szparagach, dyni, warzywach kapustnych, cebuli, czosnku, słoneczniku, a także na kiełkujących bulwach ziemniaków. Z wolnych poczwarek zimujących w glebie w kwietniu i maju wylatują muchy pierwszego pokolenia. Po wylocie odżywiają się nektarem kwiatów roślin rosnących na miedzach i nieużytkach, a także nektarem kwitnących w tym czasie drzew i krzewów. Samice muchówek po pobraniu pokarmu i zapłodnieniu, składają jaja pod grudkami świeżo uprawionej ziemi. Jak donosi dr Maria Rogowska „Wylęgające się larwy żerują początkowo na szczątkach organicznych, a później przechodzą na pokarm roślinny”. Śmietki wydają w ciągu okresu wegetacji trzy pokolenia. Jednak największe szkody wyrządzają larwy pierwszego pokolenia. Wgryzają się one do kiełkujących nasion ogórka całkowicie je niszcząc. Atakują również wschodzące rośliny ogórków i drążą chodniki w części podliścieniowej oraz w liścieniach. W wyniku takich uszkodzeń rośliny zamierają.
Już od dłuższego czasu w Polsce nie ma insektycydowych zapraw nasiennych ograniczających skutki żerowania larw śmietek. Pomocne w ograniczaniu liczebności larw śmietek żerujących na kiełkujących i wschodzących roślinach ogórka są metody agrotechniczne:
- pod uprawę ogórków nie należy wybierać stanowisk zacienionych i wilgotnych,
- nie uprawiać ogórków po roślinach wieloletnich oraz takich, które pozostawiają na polach dużo resztek pożniwnych,
- resztki pożniwne z rośliny przedplonowej oraz nawozy takie jak obornik, kompost, rośliny na zielony nawóz należy głęboko przyorać jesienią, aby nie zwabiały samic śmietek do składania jaj,
- plantacje ogórka należy zakładać z dala od skupisk roślin kwitnących głównie na żółto, biało czy niebiesko. Kolory te silnie zwabiają dorosłe muchówki odżywiające się ich nektarem. Stąd też nie należy siać ogórków w pobliżu pól kwitnącego rzepaku, lucerny czy koniczyny, a także unikać sąsiedztwa z nieużytkami oraz stanowisk w pobliżu kwitnących drzew i krzewów,
- uprawę gleby pod zakładaną uprawę ogórków należy wykonać wcześniej a nie bezpośrednio przed siewem,
- na małych powierzchniach, bezpośrednio po siewie nasion ogórka zasiewy zaleca się przykryć agrowłókniną, która zabezpieczy uprawę przed nalotem muchówek,
- na polach gdzie istnieje duże zagrożenie uszkodzeń ogórków ze strony śmietek zaleca się ich uprawę z rozsady.
Program Ochrony Roślin Warzywnych uprawianych w polu w okresie kiełkowania nasion i rozwoju siewek ogórka, gdy liścienie przedostają się na powierzchnię gleby do fazy wyraźnie rozminiętego liścia zaleca po stwierdzeniu obecności larw śmietek wykonanie nie więcej niż 2 zabiegów i nie częściej niż co 10 dni jednym z insektycydów z grupy neonikotynoidów: Acelan 20 SP, Ceta 20 SP, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Miros 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP.
Środki chemiczne do ochrony roślin przeciwko patogenom należy stosować zgodnie
z etykietą środka!
Oprac. na post. lit.
Anna Cieszyńska
Literatura:
Choroby i szkodniki warzyw, Maria Rogowska, Jan Sobolewski, Plantpress 2018
Integrowana ochrona ogórków, prof. dr hab. Józef Robak, Hasło Ogrodnicze 1/2020,
Metodyka integrowanej ochrony ogórka w uprawie polowej (materiały dla doradców), opracowanie zbiorowe pod redakcją prof. dr hab. Józefa Robaka, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2013, aktualizacja 2016
Metodyka integrowanej ochrony ogórka w uprawie polowej (materiały dla producentów), opracowanie zbiorowe pod redakcją prof. dr hab. Józefa Robaka, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2013, aktualizacja 2017
Program Ochrony Roślin Warzywnych uprawianych w polu, Hortpress 2020