Coraz więcej osób jest zainteresowanych zakładaniem sadów tradycyjnych drzew owocowych. W sadach tych rosną drzewa wysokopienne z rozłożystymi koronami, pod którymi możemy odpocząć w letni słoneczny dzień. Po kilku latach stare odmiany drzew za ich odpowiednią pielęgnację odwdzięczą się niezwykle pysznymi owocami, których często smaki i aromaty znamy z dzieciństwa. Owoce z tych sadów są nie tylko wyjątkowo smaczne, ale przede wszystkim mają cenne wartości biologiczne dla naszego zdrowia.
Wyniki badań wykonanych na SGGW wskazują, że jabłka starych odmian charakteryzują się wyższą zawartością witaminy C i polifenoli, w tym flawonoli oraz wykazują wyższą wartość przeciwutleniającą oraz są bogatsze w substancje bioaktywne w porównaniu z nowymi odmianami.
Tradycyjne sady stanowiły przez dziesięciolecia najbardziej charakterystyczny element krajobrazów wiejskich w Polsce i Europie. Tylko starsze pokolenia pamiętają wysokopienne drzewa owocowe przy wiejskich domach, na miedzach śródpolnych a nawet sadzone wzdłuż dróg. Niestety w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat liczba tych cennych ekosystemów zmniejszyła się o 80%.
Dzięki projektowi Fundacji Rolniczej Różnorodności AgriNatura do tej pory
w województwie podkarpackim założono 21 nowych sadów tradycyjnych. W sumie na Podkarpaciu w ramach projektu posadzono 2780 drzew owocowych dawnych odmian. Przyczyni się to do poprawy bioróżnorodności biologicznej a jak mówi koordynatorka projektu pani Elżbieta Lenarczyk, za parę lat Podkarpacie rozkwitnie starymi odmianami.
Sady tradycyjne w naszym województwie zakładane są nie tylko ze względu na smaczne owoce ale przede wszystkim, z powodu występujących małych gospodarstw często nie użytkowanych, ba nawet zaniedbanych czy zapomnianych. Młodzi, którzy przejęli gospodarstwa po dziadkach czy rodzicach chcą żyć zgodnie z naturą. Chcąc zdrowo się odżywiać zakładają gospodarstwa ekologiczne.
Sady tradycyjne na Podkarpaciu mają przyszłość w gospodarstwach agroturystycznych. W takim sadzie letnicy mogą odpoczywać, pomagać przy drobnych pracach pielęgnacyjnych, a co najważniejsze smakować owoców i przetworów, o zdecydowanie lepszym smaku od tych z supermarketów. Wielu młodych nie zna smaku prawdziwych dawnych jabłoni, grusz czy śliw.
Dzięki Projektowi Fundacji AgriNatura 19 listopada 2016 roku na polu doświadczalnym Podkarpackiego Ośrodka Rolniczego w Boguchwale został założony sad ze starymi odmianami drzew owocowych. Posadzono 110 drzew w rozstawie 5m x 5m, na powierzchni 32 arów. Pnie drzew zabezpieczono przed zwierzyną łowną osłonkami. Przewodniki drzew po posadzeniu zostały przycięte. Zgodnie z założeniem w pierwszych latach uprawy w rzędach drzew należy utrzymywać glebę wolną od chwastów, stąd też pod drzewami rozłożono czarna tkaninę szkółkarską. W międzyrzędziach wiosną 2017 r. zasiano koniczynę, która w okresie wegetacji jest systematycznie koszona.
W roku założenia sadu odbyło się szkolenie teoretyczne i praktyczne nt. starych odmian drzew owocowych oraz techniki sadzenia drzew. Również na wiosnę 2017 r. odbyło się drugie takie szkolenie dla kolejnych osób przystępujących do projektu. Słowo wstępne na temat działania programu wygłosiła pani Elżbieta Lenarczyk natomiast część merytoryczną wykładu i szkolenie praktyczne poprowadził pan Grzegorz Hodun z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach.
Kolejna grupa osób zakładających sady tradycyjne spotkała się w PODR w Boguchwale jesienią 2017 r oraz wiosną 2018 r. Tegoroczne wiosenne spotkanie zgromadziło osoby, które dopiero w tym roku na wiosnę założyły sady. Tak jak w latach poprzednich odbył się wykład oraz szkolenie praktyczne, które dotyczyło cięcia formującego młodego sadu dawnych odmian. Oprócz cięcia wykonano odginanie gałęzi, które zapewni szybsze zakładanie pąków kwiatowych i owocowanie.
Półtoraroczny sad na polu doświadczalnym PODR wygląda imponująco. Już tej nietypowej bardzo ciepłej, wręcz upalnej wiosny widać, że drzewa mają wigor, mocno przyrastają, niektóre nawet kwitły. Młody sad starych odmian w PODR stał się bazą szkoleniową dla zakładających nowe sady starych odmian. Sad na polu doświadczalnym PODR jest świetną wizytówką współpracy z Fundacją AgriNatura.
Aby stać się właścicielem sadu starych odmian należy spełnić kilka warunków, które poniżej przedstawiam:
Właściciel zobowiązany jest do:
1. Posadzenia co najmniej 50 drzew (potrzebny teren to 0,3 ha)
2. Ogrodzenia terenu, w celu zabezpieczenia nowego sadu przed dzikimi zwierzętami.
3. Przygotowania terenu do posadzenia drzewek
4. Pielęgnacji nowego sadu
Fundacja AgriNatura zobowiązuje się do bezpłatnego:
1. Opracowania planu sadu
2. Organizacji warsztatów nt. zakładania i pielęgnacji sadu
3. Przekazania drzewek
Drzewka pochodzą z renomowanej szkółki - bez certyfikatu ekologicznego.
Drzewka są okulizowane na dzikich podkładach (wyrosną na duże drzewa) i są to wyłącznie dawne odmiany.
Dobór odmian w sadzie jest konsultowany z ekspertem, zależy także od potrzeb właściciela i warunków środowiskowych.
Zainteresowanych szczegółami prosimy o kontakt mailowy z Elżbietą Lenarczyk - koordynator projektu: elapri@o2.pl