Kosaćce bródkowe (łac. Iris barbata, Iris germanica) – należą do grupy irysów kłączowych. Ich kwiaty to prawdziwe bogactwo barw, zapachów i faktur. Kwitnące irysy to przepiękny widok. Płatki kwiatów w zależności od odmiany mogą być różnej barwy, często o ciekawych zestawieniach kolorystycznych. Występują najczęściej w kolorach pastelowych, chociaż obecnie powstaje coraz więcej dwubarwnych odmian o wyrazistych barwach, np. purpurowej, szafirowej czy czarnej. Dodatkowo u niektórych z nich brzegi płatków mają kontrastowo zabarwione obwódki lub dodatkowo są pofalowane czy fryzowane.
Liczba odmian jest ogromna. I praktycznie co roku hodowcy dostarczają nam kolejne. Nie tylko spektakularne kwitnienie decyduje o tym, że kosaćce należą do najwartościowszych ogrodowych bylin. Dodatkowo można o nich powiedzieć, że są łatwe w uprawie i szybko się je rozmnaża.
Aby zapewnić sobie sukces przekładający się na obfite kwitnienie, należy pamiętać o dwóch podstawowych rzeczach: zapewnić odpowiedzenie stanowisko i co kilka lat odmładzać rośliny. Miejsce przeznaczone pod wysadzenie irysów powinno być starannie odchwaszczone i wzbogacone o nawozy mineralne zawierające fosfor i potas. Gleba najlepiej, aby była o pH 5-7, przepuszczalna. Irysy nie tolerują miejsc nadmiernie wilgotnych, za to nie straszna jest im susza. Najlepiej czują się na stanowisku słonecznym do półcienistego.
Pielęgnacja kosaćców sprowadza się do odchwaszczania (nie przepadają za konkurencją innych roślin i w przypadku zachwaszczenia rośliny zaczynają marnieć) oraz usuwania przekwitających kwiatów i zaschłych lub porażonych liści. Późną jesienią należy usunąć wszystkie martwe lub chore liście, a pozostałe przyciąć do 1/3 ich wysokości.
Mniej więcej co 3-4 lata kosaćce bródkowe wymagają odmłodzenia, w przeciwnym razie zaczynają coraz słabiej kwitnąć i karleć. Rozmnażanie i sadzenie to zadanie dość szczególne – źle przeprowadzone skutkować może brakiem kwitnienia lub nawet całkowitą utratą roślin. Najlepszymi terminami dzielenia kęp kosaćców i przesadzania roślin jest późne lato lub wczesna jesień – ok. 4-6 tygodni po kwitnieniu. Podczas przesadzania kłącza dzieli się na ok. 5 cm fragmenty z 2-3 oczkami, usuwając najstarszą, półmartwą część. Podziału najlepiej dokonywać przez cięcie ostrym nożem w miejscu przewężenia kłączy. Rany po cięciu dobrze jest zabezpieczyć węglem drzewnym.
Kłącza irysów sadzi się płytko – układa się je na szczycie kopczyka w taki sposób, aby były na równi z powierzchnią ziemi, korzenie natomiast powinny być rozłożone na bokach kopczyka i przykryte 2-3 cm warstwą ziemi. Największym błędem w uprawie irysów bródkowych jest zbyt głębokie sadzenie, przez co kłącza gniją, a rośliny nie kwitną w ogóle lub bardzo słabo.
I pamiętajmy, że kosaćce najlepiej w naszym ogrodzie wyglądać będą w wielobarwnych grupach. A jeżeli chcielibyśmy porozkoszować się całą paletą gatunków i odmian kosaćców, to przypominam, że w Arboretum w Bolestraszycach k. Przemyśla znajduje się „Narodowa kolekcja kosaćców” obejmująca 152 różne gatunki oraz odmiany, i właśnie teraz jest ona w pełni kwitnienia. Na zdjęciach przedstawiam tylko namiastkę jej zniewalającego uroku.
Opisy do zdjęć
Zdjęcie 1 lub 7. Kosaćce bródkowe swoja nazwę zawdzięczają włoskom tworzącym charakterystyczną „brodę” na dolnych płatkach kwiatów.
Zdjęcie 2,3 lub 4. Wśród starszych odmiany kosaćców dominują kolory pastelowe
Zdjęcie 5 lub 6 Natomiast wśród nowszych można spotkać takie oryginały…
Na podst. lit. oprac. Marta Dobrowolska
PODR Boguchwała
Fot. Monika Margańska
