Poznanie aktualnej zawartości składników mineralnych umożliwi opracowanie zaleceń nawozowych i zaspokojenie wymagań pokarmowych roślin. Zarówno nadmiar jak i niedobór składników pokarmowych w warstwie uprawnej może powodować obniżenie plonów.
Badania gleby wykonują Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze, które swoim zasięgiem obejmują cały obszar kraju. Przeprowadzenie takiej analizy nie jest kosztowne i zależy od ilości zleconych badań. Najczęściej wykonywane badanie to oznaczenie pH i zawartości podstawowych makroelementów: P, K, Mg. Szczegółowy wykaz opłat za analizy wykonane przez OSCHR oraz mapa lokalizacji laboratoriów znajdują się na stronie internetowej: https://schr.gov.pl/.
POBIERANIE PRÓBKI DO BADAŃ
Pobierając próby, należy zastanowić się, z której części działki gleba ma być poddana analizie. Warstwa uprawna z warzywnika, sadu czy zbóż musi stanowić oddzielną próbę, osobno zapakowaną i zaetykietowaną. Ponadto pobrana i uśredniona próbka powinna być reprezentatywna dla działek o takim samym typie uprawy, rodzaju i gatunku gleby oraz ukształtowaniu terenu. W celu uzyskania wiarygodnej próby zaleca się pobrać ok. 20 próbek indywidualnych.
Próbki pobiera się po przekątnej lub w wyznaczonych uprzednio liniach przypominających litery Z lub W.
SCHEMATY POBIERANIA PRÓBEK
Próbę gleby pobiera się laską Egnera, specjalnymi świdrami lub zwykłym szpadlem. Po wykopaniu dołka ok. 20 cm należy odciąć jego brzegi na grubość 1-2 cm. Jeśli wykonywane są odkrywki w sadzie należy pobrać glebę z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-40 cm). Pobraną próbkę umieszczamy w wiaderku z poprzednimi próbkami z danej działki i dokładnie mieszamy. Kiedy wykonamy już wszystkie odkrywki, do analizy przeznaczamy ok. 0,5 kg gleby- jako próba zbiorcza- i przesypujemy do woreczka foliowego lub kartonika.
Próbki należy dostarczyć najlepiej świeże lub po wysuszeniu w temperaturze pokojowej. Należy unikać pobierania próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów mineralnych, po nawożeniu organicznym oraz w okresie nadmiernej suszy lub wilgotnej gleby.
Woreczki należy zaetykietować (dane zleceniodawcy, miejsce i termin pobierania próbek).
Jednym z najważniejszych wyników jakie otrzymamy po wykonaniu analizy to odczyn gleby. Od niego zależy dostępność składników pokarmowych dla roślin, dlatego bardzo ważne jest, aby zawierał się w przedziale pH 6,0-7,2.
Dane z laboratorium należy porównać z tabelą i ocenić stopień zakwaszenia. Kwasowość gleby oznaczana jest w wyciągu 1M KCL dla upraw w gruncie lub w wodzie dla podłoży organicznych. Przy porównaniu wyników z tabelą należy najpierw sprawdzić jakie było oznaczenie pH naszej próby.
Ocena odczynu gleby w zależności od roztworu pomiarowego
Gdy uznamy zabieg wapnowania za konieczny, najlepiej to zrobić wapnem węglanowym lub wapniowo- magnezowym, nadającym się na każdy rodzaj gleby. Wykaz nawozów dopuszczonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym można znaleźć na stronie: www.iung.pulawy. Gdy odczyn gleby będzie za wysoki np. można go obniżyć rozkładając równomiernie i mieszając z glebą torf wysoki, korę sosnową lub igliwie. W rolnictwie ekologicznym dozwolone jest zastosowanie nawozów siarczanowych takich jak: siarczan potasu, siarczan magnezu, PatentKali. Ilość stosowanej siarki zależy od właściwego pH i jakości gleby. Siarka powinna być dokładnie rozsypana na powierzchni gleby i z nią wymieszana. Należy pamiętać, że odczyn gleby powinien być dostosowany do uprawianej rośliny, np. borówka wymaga niskiego pH, a seler czy ogórek lepiej plonują na glebach o odczynie zbliżonym do obojętnego.
Przedziały potrzeb wapnowania
Zawartość przyswajalnych makroelementów podaje się w mg na 100 g gleby, a mikroelementów w mg na kg gleby. Do oceny zawartości przyswajalnych składników pokarmowych stosuje się liczby graniczne. Na ich podstawie wyróżnia się w przypadku makroelementów pięć klas zawartości (bardzo niską, niską, średnią, wysoką i bardzo wysoką), a mikroelementów trzy (niską, średnią i wysoką).
Liczby graniczne dla fosforu nie są zróżnicowane ani w zależności od kategorii agronomicznej gleby, ani jej odczynu.
Liczby graniczne do oceny zawartości przyswajalnego fosforu
Odpowiednie nawożenie fosforem jest szczególnie istotne ze względu na wpływ tego pierwiastka na środowisko naturalne. Jego nadmiar może wpłynąć do wód powierzchniowych i przyczynić się do ich eutrofizacji.
Liczby graniczne dla potasu i magnezu zależą od kategorii agronomicznej gleby.
Liczby graniczne do oceny zawartości przyswajalnego potasu i magnezu w glebie
Jeśli znana jest zawartość w glebie poszczególnych składników i wiadomo jaki rodzaj gleby jest na działkach (lekka, średnia czy zwięzła), można określić czy gleba jest zasobna w dany pierwiastek pokarmowy, czy nie.
Gdy wiemy jaka roślina uprawiana będzie na polu, wyniki zestawiamy z potrzebami pokarmowymi danego gatunku i porównujemy, czy ilość pierwiastka jest w glebie wystarczająca.
Na podstawie wyników badań gleby można sporządzić plan nawozowy dla gospodarstwa. Uwzględnia on rodzaj uprawy, przedplon, przewidywany plon. Posiadając plan nawozowy można dostosować odpowiednie nawożenie dla konkretnej uprawy. Ma to wpływ na uzyskane plony, wydatki na nawozy i ochronę środowiska.
Opracowała na podstawie literatury:
Natalia Antoniewska
Dział Rolnictwa Ekologicznego i Ochrony Środowiska