Hodowla a rzepak
Od wielu lat gatunek ten jest przedmiotem intensywnych prac hodowlanych.
Ich efektem są liczne nowe odmiany, które wnoszą postęp hodowlany. W uprawie rzepaku ozimego głównym źródłem postępu hodowlanego są odmiany mieszańcowe, których obecnie zarejestrowanych w Krajowym rejestrze jest zdecydowana większość.
Programy hodowlane skupiają się głównie na wytwarzaniu odmian o wysokim plonie nasion. W roku 2020 wg Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej najlepiej plonowały odmiany nowe, zarejestrowane w ostatnich 2-3 latach, które cechują się dużym potencjałem plonowania oraz wykazują się dobrą zdrowotnością.
Bardzo ważne miejsce odgrywa hodowla odpornościowa, której wynikiem są odmiany odporne lub tolerancyjne. Możemy je wykorzystać do ograniczenia patogenów, których nie można zwalczyć aktualnie dostępnymi środkami ochrony roślin. Do tych patogenów w uprawie rzepaku ozimego należy wirus żółtaczki rzepy.
Wirus żółtaczki rzepy
W uprawie rzepaku w ostatnich latach w Polsce obserwuje się często infekcję tych roślin wirusem żółtaczki rzepy. Wirus ten może powodować duże straty w plonie. Obniża się także jakość nasion, które są mniej zaolejone, a wzrasta zawartość glukozynolanów.
Wektorem przenoszącym wirusa są mszyce, głównie mszyca brzoskwiniowa w mniejszym stopniu poraża rośliny rzepaku mszyca kapuściana.
Wysokie temperatury jesienią oraz długo trwająca wegetacja sprzyja masowemu występowaniu mszyc w okresie jesiennym.
Zawirusowane rośliny rzepaku mają na starszych liściach fioletowo-czerwone przebarwienia, początkowo na brzegach, a z czasem obejmują całą powierzchnię blaszki liściowej. Objawy te można pomylić z symptomami spowodowanymi niedoborem składników pokarmowych (azotu i fosforu) oraz z niedożywieniem wynikającym z uszkodzenia systemu korzeniowego przez kiłę kapusty, z żerowaniem śmietki kapuścianej czy ze zmianami na roślinach z powodu niewłaściwie zastosowanych środków ochrony roślin.
Jedynym sposobem, który może potwierdzić zainfekowanie roślin rzepaku wirusem żółtaczki rzepy jest wykonanie testu, jaki przeprowadzają w warunkach laboratoryjnych wyspecjalizowane jednostki naukowe.
Zapobieganie
Ochrona upraw rzepaku przed tą chorobą wymaga odpowiedniego płodozmianu, izolacji przestrzennej od innych upraw (rzepaku, buraków, ziemniaków, warzyw, sadów) czy skutecznego zwalczania mszyc. Najbardziej jednak efektywnym sposobem ograniczania skutków porażenia przez wirusa żółtaczki rzepy jest stosowanie odmian odpornych lub tolerancyjnych, które w warunkach dużej presji mszycy wytwarzają plon nasion większy i bardziej stabilny od odmian nieodpornych. Obecnie w Krajowym rejestrze zarejestrowanych jest ok. czterdzieści takich odmian.
W 2020 r. została wpisana do Krajowego rejestru pierwsza odmiana rzepaku ozimego cechująca się odpornością zarówno na wirusa żółtaczki rzepy i kiłę kapusty.
Dobierając odmiany do uprawy w swoim gospodarstwie, musimy mieć świadomość występujących zagrożeń i wybierać do uprawy odmiany, które pomogą roślinom skutecznie poradzić sobie z konkretnymi, występującymi w danym gospodarstwie zagrożeniami.
Odmiana odporna – nie wykazuje objawów choroby, ani nie reaguje na agrofaga spadkiem plonu.
Odmiana tolerancyjna – to taka na której mogą występować objawy choroby, ale nie prowadzą one do spadku plonu.
Oprac. na podst. lit.
Anna Moskal
PODR Boguchwała