Skład chemiczny nasion
Nasiona lnu oleistego są bogatym źródłem niezbędnych dla człowieka nienasyconych kwasów tłuczczowych: alfa linolowego (57%) i linolowego (16%), aminokwasów egzogennych, błonnika, śluzów, lignanów, cykloinopeptydów, witamin, związków mineralnych i innych substancji bioaktywnych. Substancje te należą do cennych składników odżywczych, ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Z tego względu lista leczniczych i profilaktycznych właściwości siemienia lnianego jest bardzo długa.
Wymagania klimatyczne
Len jest rośliną dnia długiego o dużych wymaganiach wodnych i stosunkowo małych wymaganiach cieplnych. Gdy w glebie jest więcej wilgoci, sprzyja to gromadzeniu tłuszczu w nasionach. Wiosną, młode rośliny lnu wytrzymują spadki temperatury do -4oC, a krótkotrwale nawet do -7oC. Korzystny wpływ na plon nasion i słomy ma wczesny siew, który umożliwia również lepsze wykorzystanie wody glebowej z opadów zimowych. Len oleisty tworzy silnie rozgałęziony i głęboko wnikający w glebę system korzeniowy, przez co jest odporny na okresowe niedobory wody w glebie i wysokie temperatury powietrza.
Wymagania glebowe
Len oleisty jest rośliną o wysokich wymaganiach glebowych, a więc potrzebuje on do uprawy gleb dobrych, żyznych, które są w wysokiej kulturze oraz gleb o odczynie od pH 6,5 do 7,2. Najlepszymi dla lnu są gleby zaliczane do I i II klasy bonitacyjnej. Nieco mniejsze plony uzyskuje się na glebach kompleksów żytnich. Ważne jest, aby gleba miała strukturę gruzełkowatą, luźną, umożliwiającą stały dostęp powietrza do korzeni, jak również odpływ nadmiaru wody. Lnu nie należy wysiewać na glebach lekkich, ciężkich, podmokłych oraz kwaśnych.
Przedplon
Dobrym przedplonem dla lnu są rośliny okopowe uprawiane na oborniku, zwłaszcza ziemniaki, zboża, szczególnie owies (przyspiesza oczyszczanie gleby z fuzariozy, zaliczanej do najgroźniejszych chorób lnu), koniczyny i ich mieszanki z trawami, mieszanki roślin strączkowych. Lnu nie należy uprawiać po sobie. Na tym samym polu może być uprawiany nie wcześniej niż po 6-7 latach. Jest to okres potrzebny na samooczyszczenie się gleby z patogenów Fusarium.
Len wprowadzony do zmianowania korzystnie wpływa na plonowanie innych roślin (głównie zbóż). Z badań wieloletnich prowadzonych m.in. we Francji i Kanadzie wynika, że wzrost plonu zbóż spowodowany wprowadzeniem do płodozmianu lnu oleistego wyniósł ok. 15%. Przełamuje on monokultury zbóż, jest również polecany do uprawy w rejonach o dużej koncentracji buraka cukrowego, z tego względu, że skutecznie ogranicza rozwój mątwika burakowego.
Uprawa gleby
Uprawa gleby pod len obejmuje trzy zespoły uprawowe: pożniwny, przedzimowy, wiosenny i przedsiewny. Jeżeli przeprowadzimy pełną uprawę roli w ramach tych zespołów, będzie to korzystniejsze niż stosowanie uproszczeń. Zaorane pole należy zostawić na zimę w ostrej skibie, aby gleba mogła zmagazynować wodę z opadów zimowych oraz uzyskać korzystną strukturę gruzełkowatą.
Nawożenie i siew
Pod uprawę lnu oleistego stosuje się najczęściej: 40-60 kg N/ha, 30-50 kg P2O5/ha, i 60-80 kg
K2O/ha w zależności od zasobności gleby. Bezpośrednio przed siewem lnu nie należy stosować wapnowania.
Do siewu stosuje się siewniki zbożowe. Siewu dokonuje się w glebę dobrze ogrzaną do temeratury 8-10oC. Norma wysiewu wynosi 40-60 kg/ha w zależności od MTN i odmiany. Wysiewa się go na głębokość 2 cm. W przypadku przesuszenia wierzchniej warstwy gleby konieczny jest trochę głębszy siew. Najczęściej stosowana jest rozstawa rzędów 18-25 cm, ale możliwy również jest siew gęstszy, podobnie jak u zbóż co12 cm. Do siewu należy użyć kwalifikowany materiał siewny. Ważną rzeczą jest staranne doprawienie pola, precyzyjne przykrycie i lekkie dociśnięcie nasion do podłoża.
Obecnie w Krajowym Rejestrze wpisane są cztery odmiany lnu oleistego:
Odmiany Bukoz i Jantarol mają wyższą odporność na choroby Fusarium.
Ochrona łanu
Dobór pestycydów w ochronie chemicznej lnu oleistego obecnie jest bardzo ograniczony. W uprawie tej zarejestrowany jest tylko jeden herbicyd – Frequent do zwalczania chwastów jednoliściennych (jako preparat do stosowania w uprawach małoobszarowych).
Najczęściej wystepującymi chorobami w zasiewach lnu są: fuzarioza, antraknoza, szara pleśń, rdza, brunatnienie i łamliwość łodyg lnu, mączniak oraz pasmo lnu. Choroby te powodowane są przez grzyby. Niestety, na dzień dzisiejszy nie ma środków ochrony zarejestowanych do ich zwalczania. Do najskuteczniejszych metod niechemicznych w walce z tymi chorobami możemy zaliczyć stosowanie odmian najbardziej odpornych, zachowanie prawidłowego zmianowania, przerwę w uprawie lnu na tym samym polu 6-7 lat, uprawę w zmianowaniu roślin działających fitosanitarnie (rzepak, ziemniaki, owies, pszenżyto czy wieloletnie rośliny bobowate), prawidłowe przeprowadzenie zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych.
Na plantacjach lnu oleistego najczęściej możemy spotkać takie szkodniki, jak: pchełki, wciornastki, zwójki i mszyce. Do ich zwalczania zarejestrowane są następujące insektycydy: Inazuma 130 WG, Inpower 130 WG i Nepal 130 WG (są to środki zarejestrowane w uprawach małoobszarowych).
Przed zastosowaniem środka ochrony roślin należy zapoznać się z etykietą tego środka.
Zbiór
Len oleisty zbiera się kombajnem zbożowym, mniej więcej po 110-120 dniach od siewu, gdy nasiona są w fazie pełnej dojrzałości. U odmian Bukoz, Silesia i Szafir, gdy nasiona osiągną brunatną barwę, a odmiana Jantarol intensywnie złotą. Okres zbioru przypada pod koniec lipca. Oznaką dojrzałości nasion lnu jest ich charakterystyczne dzwonienie w torebkach nasiennych po ich potrząśnięciu oraz brązowe zabarwienie torebek. Nasiona bezpośrednio po omłocie należy od razu oczyścić z zanieczyszczeń oraz dosuszyć do 8-10% wilgotności. Przechowujemy je w suchym miejscu z dobrą cyrkulacją powietrza.
Biorąc pod uwagę wszystkie zalety lnu oleistego, zarówno te związane z pozytywnym oddziaływaniem na zdrowie człowieka oraz na środowisko, w którym jest on uprawiany, może warto zainteresować się uprawą tej rośliny.
Oprac. na podst. lit.
Anna Moskal
PODR Boguchwała