Forma użytkowa środka ochrony roślin jest bardzo ważną informacją, do której często mało rolników przykłada odpowiednią wagę. Jest to dużym błędem ponieważ sposób w jaki substancja czynna danego preparatu jest przygotowana ma duże znaczenie w efektywności działania, ale przekłada się także na cenę produktu. Ma również znaczenie podczas przygotowania cieczy roboczej w szczególności, gdy stosujemy mieszaniny zbiornikowe.
Od rodzaju formy użytkowej zależy sposób wykorzystania, trwałość, bezpieczeństwo stosowania oraz skuteczność i cena środka ochrony roślin.
Forma użytkowa preparatu to kombinacja różnych składników, która sprawia, że środek ochrony roślin nadaje się do użycia zgodnie z przeznaczeniem.
Formulacja (forma użytkowa) jest fizyczną postacią środka ochrony roślin (substancji czynnej/czynnych oraz substancji towarzyszących), która została nadana w procesie technologicznym.
Tworzenie form użytkowych polega na łączeniu substancji biologicznie czynnych z odpowiednimi stabilizatorami i nośnikami, których zadaniem jest utworzenie z wodą jednorodnej cieczy roboczej na potrzeby zabiegu. Przede wszystkim jednak zwiększenie aktywności biologicznej środka ochrony roślin oraz bezpieczeństwa przy jego stosowaniu.
Formę użytkową środka ochrony roślin można odczytać z nazwy handlowej preparatu, gdzie obok nazwy i ilości substancji zakodowana jest w skrócie 2-literowym np.: Chwastox Extra 300 SL, Laudis 20 WG, Baytan Trio 180 FS.
Środki ochrony roślin dostępne są w następujących formach użytkowych: stałej, płynnej i gazowej. Wszystkie trzy formy mają swoje zalety, ale również i wady.
Obecnie na rynku znajduje się ponad 70 typów form użytkowych środków ochrony roślin. Wart poznać najbardziej znane przykłady:
Formy płynne to koncentraty, emulsje, ciecze ULV (ultra niskoobjętościowe), aerozole, zawiesiny, oleje, roztwory:
Formulacja ciekła nie pyli się, nie zatyka rozpylaczy ani przewodów w aparaturze, jest łatwa do przenoszenia i magazynowania, wymaga jedynie krótkotrwałego wymieszania, cechuje ją wysoka skuteczność biologiczna, nie tworzą się w niej grudki czy zbrylenia. Wady tej formy użytkowej to m.in. zwiększenie ryzyka pożarów z powodu palności rozpuszczalników,
zwiększenie ryzyka dla użytkowników poprzez silną absorpcję tego rodzaju formulacji przez skórę (formy EC ulegają najsilniejszej absorpcji przez skórę), istnieje ryzyko fitotoksyczności, zwłaszcza przy stosowaniu w wyższych temperaturach, konieczność dokładnego wymieszania zawartości opakowania (w przypadku formulacji SC), duża agresywność w stosunku do aparatury.
Formy stałe – proszki i granulaty:
Formy proszkowe są łatwe w stosowaniu i przechowywaniu, cechuje ich mniejsza penetracja środka przez skórę w porównaniu z formami ciekłymi, a także mniejsze ryzyko występowania fitotoksyczności i niższy koszt produkcji. Do wad tej formy użytkowej należy zaliczyć pylenie podczas przygotowywania cieczy roboczej, często konieczne wstępne pastowanie, konieczność częstego mieszania cieczy roboczej, możliwość zatykania rozpylaczy i przewodów w aparaturze do stosowania środków ochrony roślin.
Granulaty nie pylą, są łatwe do stosowania (szczególnie GR) i magazynowania, przy ich stosowaniu istnieje najmniejsze ryzyko zatrucia dla użytkownika oraz mała penetracja środka przez skórę w porównaniu z formami ciekłymi. Wady w przypadku formulacji GR to zagrożenie dla ptaków i zwierząt mogących przypadkowo spożyć rozsypane granule, a także możliwość gorszej rozpuszczalności granulatów oraz zazwyczaj ich wyższa cena.
Wśród form gazowych środków ochrony roślin wyróżnić możemy m.in. następujące formulacje:
Wybór odpowiedniej formy użytkowej środka ochrony roślin wynika ze specyficznych właściwości zwalczanego organizmu i ma na celu optymalne wykorzystanie biologicznych właściwości substancji czynnej. Postęp w tej dziedzinie oznacza wprowadzanie takich form użytkowych, jak: mikrokapsułki, mikrogranulaty, granulaty rozpraszalne lub rozpuszczalne w wodzie, stężone zawiesiny olejowe, stężone emulsje i żele pestycydowe w wodorozpuszczalnych opakowaniach.
Na skutek modyfikacji właściwości form użytkowych środków ochrony roślin możliwe jest obniżenie ich dawek oraz wprowadzanie kontrolowanego uwalniania substancji biologicznie czynnych do gleby. Pozwala to na wydłużenie okresu działania preparatu w przypadku szybko degradowanych składników oraz zmniejszenie zagrożeń dla środowiska.
Znajomość form użytkowych środków ochrony roślin ma również znaczenie podczas przygotowania cieczy roboczej w szczególności, gdy stosujemy mieszaniny zbiornikowe. W pierwszej kolejności bowiem dodajemy zawiesiny (WP, WG, SC) następnie emulsje (EC, EW, SE), a na koniec roztwory (SL, SP, SG). Takie postępowanie zapobiega zbrylaniu się środków i powstawaniu niejednorodnej cieczy roboczej.
Opracowanie na podstawie literatury: Katarzyna Sitek