Pszenżyto (Triticale) jest mieszańcem międzygatunkowym wyhodowanym przez człowieka poprzez krzyżowanie pszenicy i żyta. To najmłodsze z uprawnych zbóż ma już ponad 140 lat, kiedy to uzyskano pierwsze formy pszenżyta.
Pszenżyto ma stosunkowo niskie wymagania glebowo-klimatyczne. Łącząc w sobie cechy żyta i pszenicy, jest zbożem stosunkowo odpornym na choroby i wyleganie roślin a jednocześnie dającym zadowalające, wysokie plony. Ziarno charakteryzuje się wysoką zawartością białka o korzystnym składzie aminokwasowym. Wykorzystywane jest głównie jako zboże paszowe. Nadaje się także do produkcji bioetanolu. Wykorzystanie pszenżyta przez przemysł spożywczy, zwłaszcza piekarski wywołuje żywe dyskusje głównie między specjalistami od żywienia a piekarzami. Jedni podkreślają jego walory żywieniowe drudzy wskazują na trudność uzyskania z niego, w tradycyjnym procesie technologicznym, pieczywa o dobrej jakości. Trudności spowodowane są tym, że jest ono krzyżówką dwóch różniących się pod względem technologii przetwórstwa gatunków zbóż.
Obecnie w Krajowym Rejestrze Odmian wpisanych jest 49 odmian ( stan na 01.03.2020 r.): Agostino, Aliko, Avokado, Belcanto, Borowik, Borwo, Carmelo, Corado, Cyrkon, Dolindo, Festino, Fredro, Grenado, Gringo, Kasyno, KWS Trisol, Leontino, Lombardo, Maestozo, Medalion, Meloman, Octavio, Orinoko, Palermo, Panteon, Pizarro, Porto, Presto, Rotondo, Rufus, Sekret, Sorento, SU Liborius, Subito, Tadeus, Temuco, Todan, Tomko, Torino, Tornado, Toro, Transfer, Trapero, Trefl, Trismart, Tulus, Twingo, Wiarus, Witon.
W roku 2019 na polu doświadczalnym PODR w Boguchwale kontynuowano realizację programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego, który powstał w 1998 r. W tym celu założono m.in. doświadczenie z 16 odmianami pszenżyta ozimego, które wykonano według metodyki COBORU na dwóch poziomach agrotechniki:
A1 – przeciętnej – bez ochrony przed chorobami, wyleganiem oraz niższym nawożeniu azotowym (70 kg/ha),
A2 – intensywnej – z pełną ochroną, wyższym nawożeniu azotowym (110 kg/ha) i nawożeniem dolistnym.
Doświadczenie wykonano na glebie brunatnej, wytworzonej z lessu, charakteryzującej się wysoką zawartością fosforu i potasu, niską magnezu, o pH lekko kwaśnym.
Przedplonem był groch, po zbiorze którego wykonano podorywkę broną talerzową a następnie całość uprawiono agregatem składającym się z brony ciężkiej i wału strunowego. Zadaniem wykonanych zabiegów pożniwnych było przerwanie parowania wody z gleby, przykrycie resztek pożniwnych oraz przykrycie osypanych się nasion grochu i stworzenie im warunków do wschodu. Poplon z grochu rozdrobniono a następnie wykonano orkę siewną. Po wykonaniu nawożenia przedsiewnego (Tabela 1), glebę doprawiono agregatem uprawowym biernym Roton.
Siew poletek wykonano 10.10.2018 r. za pomocą siewnika poletkowego. Stan uwilgotnienia gleby w momencie siewu był zadowalający. Sporadyczne opady deszczu, które wystąpiły po siewie, korzystnie wpłynęły na wschody roślin. W celu zwalczenia chwastów jedno- i dwuliściennych, zastosowano po wschodach preparat Expert Met 56 WG, który wykazał się dobrą skutecznością (Tabela 2). Długa jesień umożliwiła roślinom osiągnąć fazę krzewienia i prawidłowo przygotować się do zimy.
W okresie zimy kilkukrotnie wystąpiły znaczne spadki temperatury. Jednak okrywa śnieżna skutecznie ochroniła rośliny i wiosną, po ruszeniu wegetacji nie zaobserwowano strat związanych z przezimowaniem. Stan roślin pszenżyta na wiosnę był bardzo dobry.
Marzec był miesiącem ciepłym i suchym. W I dekadzie marca zastosowano I dawkę nawożenia pogłównego azotem. W II dekadzie kwietnia w technologii intensywnej wykonano zabiegi regulacji wzrostu oraz zwalczania chorób powodowanych przez grzyby wraz z nawożeniem dolistnym.
Początkiem maja zaobserwowano pojawienie się chwastów dwuliściennych, które zwalczono skutecznie preparatem Fundamentum 700 WG. W celu poprawy skuteczności działania zastosowano adjuwant Asystent.
Początkiem I dekady czerwca wykonano w technologii intensywnej drugi zabieg fungicydowy wraz z nawożeniem dolistnym przeciwko chorobom powodowanym przez grzyby, które atakują kłosy. Skrzypionkę zbożową zwalczono skutecznie preparatem Karate Zeon 100 CS w dawce 0,075 l/ha.
W czerwcu na roślinach widoczne były braki odpowiedniej ilości opadów. W l połowie lipca wysoka temperatura i niewielkie opady przyspieszyły dojrzewanie roślin. Opady deszczu, które wystąpiły w II dekadzie lipca nieznacznie opóźniły uzyskanie dojrzałości pełnej.
Po uzyskaniu dojrzałości pełnej wykonano zbiór jednoetapowy za pomocą kombajnu poletkowego w dniu 06.08.2019 r.
Plonowanie badanych odmian w roku 2019 było wysokie pomimo niekorzystnych warunków pogodowych (Tabela 3). W obu technologiach najniżej plonowała odmiana Rotondo – 47,25 dt/ha w technologii przeciętnej oraz 66,92 dt/ha w technologii intensywnej. Najwyższy plon w technologii przeciętnej uzyskała odmiana Carmelo – 84,89 dt/ha a w technologii intensywnej odmiana Orinoko – odpowiednio 105,23 dt/ha. W technologii intensywnej wysoki plon uzyskały także odmiany Carmelo – 104,12 dt/ha oraz odmiana Borowik 103,79 dt/ha.
Średni plon uzyskany w technologii intensywnej był wyższy o 18,66 dt/ha w stosunku do technologii przeciętnej.
Tabela 1. Nawożenie mineralne przedsiewne i pogłówne.
Wielkość nawożenia kg |
Nazwa nawozu |
Termin zastosowania |
|
P2O5 |
– 60: |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
K2O |
– 90: |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
N – A1 – 18 + 70: |
- 18 - |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
- 50 - |
saletra amonowa 34% |
06.03.2019 r. |
|
- 20 - |
mocznik 46% |
16.04.2019 r |
|
N – A2 – 18 + 110: |
- 18 - |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
- 60 - |
saletra amonowa 34% |
06.03.2019 r. |
|
- 50 - |
mocznik 46% |
16.04.2019 r |
Tabela 2. Ochrona:
Obiekty |
Środki ochrony roślin |
Dawka na 1 ha |
Data |
A1 + A2 |
Nasiona zaprawiane oryginalnie |
||
A1 + A2 |
Expert Met 56 WG |
0,35 kg |
05.11.2018 r. |
A2 |
Stabilan 750 SL |
2,0 l |
18.04.2019 r. |
A2 |
Harcer 425 EC + Adob Mn + Adob Cu + Basfoliar 36 Extra |
1,0 l + 3,0 l + 2,0 l + 3,0 l |
19.04.2019 r. |
A1 + A2 |
Fundamentum 700 WG + Asystent |
0,075 l |
08.05.2019 r. |
A2 |
Kier 450 SC + Basfoliar 36 Extra + Basfoliar 12-4-6+S+amino + Adob Zn |
1,0 l + 3,0 l + 3,0 l + 1,0 kg |
03.06.2019 r. |
A1 + A2 |
Karate Zeon 100 CS |
0,075 l |
04.06.2019 r. |
Tabela 3. Plonowanie odmian pszenżyta ozimego – PDO
Plonowanie odmian pszenżyta ozimego – PDO
Metoda: losowane bloki liczba powtórzeń – 2
Lp. |
Odmiana |
Rok wpisania do rejestru |
Plon dt/ha przy 14% wilgotności |
|
A1 |
A2 |
|||
1 |
Belcanto |
2018 |
62,43 |
72,44 |
2 |
Meloman |
2014 |
59,61 |
75,86 |
3 |
Porto |
2017 |
67,29 |
80,99 |
4 |
Fredro |
2010 |
54,70 |
79,88 |
5 |
Borowik |
2011 |
75,97 |
103,79 |
6 |
Rotondo |
2014 |
47,25 |
66,92 |
7 |
Panteon |
2015 |
63,19 |
91,30 |
8 |
Avokado |
2016 |
72,41 |
88,44 |
9 |
Kasyno |
2016 |
74,98 |
83,02 |
10 |
Rufus |
2016 |
64,63 |
88,42 |
11 |
Sekret |
2016 |
69,35 |
87,07 |
12 |
Temuco |
2016 |
49,24 |
71,46 |
13 |
Carmelo |
2017 |
84,89 |
104,12 |
14 |
Orinoko |
2017 |
83,81 |
105,23 |
15 |
Tadeus |
2017 |
68,49 |
83,86 |
16 |
Toro |
2018 |
55,73 |
70,04 |
ŚREDNIA |
65,89 |
84,55 |
Dr inż. Michał Noworól
Sekcja doświadczalnictwa