Cenny skład chemiczny ziarna oraz wyjątkowe właściwości wypiekowe sprawiają, że pszenica jest podstawowym zbożem konsumpcyjnym w wielu krajach na świecie, w tym także w Polsce. Ziarno pszenicy wykorzystuje się głównie do przerobu na mąkę, z której wytwarzane jest m.in. pieczywo, ciastka, makarony, płatki śniadaniowe, suchy gluten, słód oraz inne wyroby kulinarne. Jest także podstawowym surowcem do produkcji spirytusu, piwa i skrobi. W niektórych przypadkach może być też wykorzystane na cele energetyczne. Ponadto pszenica jest cenną rośliną paszową, wykorzystywaną powszechnie w żywieniu zwierząt
W obecnie stosowanych technologiach uprawy pszenicy coraz większą uwagę zwraca się na jakość zbieranego plonu, który zależy nie tylko od agrotechniki, ale także od odmiany i warunków siedliskowych.
W Krajowym Rejestrze Odmian (stan na 01.03.2020 r.) zarejestrowanych jest 136 odmian pszenicy zwyczajnej ozimej zaliczanych do następujących klas:
- klasa E – elitarna odmiana chlebowa – Astoria, Moschus
- klasa A – jakościowa odmiana chlebowa – Ambicja, Apostel, Arkadia, Arktis, Bamberka, Bataja, Comandor, Consus, Delawar, Estivus, Euforia, Florus, Formacja, Franz, Fregata, Impresja, Hondia, Kariatyda, Kepler, KWS Dakotana, KWS Firebird, KWS Malibu, KWS Spencer, KWS Universum, Lavantus, Leandrus, Legenda, LG Keramik, Lindbergh, Linus, Lokata, Ludwig, MHR Promienna, Naridana, Natula, Nordkap, Opoka, Ostka Strzelecka, Ostroga, Oxal, Patras, Praktik, Reduta, RGT Kilimanjaro, RGT Metronom, Rywalka, Sailor, Skagen, Smuga, Sukces, SY Cellist, SY Dubaj, SY Yukon, Tonacja, Torrild, Tulecka, Turnia, Venecja, Wydma, Zawisza i Zyta.
- klasa B - odmiana chlebowa – Admont, Argument, Artist, Belissa, Błyskawica, Bogatka, Bonanza, Bosporus, Fakir, Fidelius, Forum, Godnik, Hybery F1, Janosch, Jantarka, Jenga, Kometa, Kris, KWS Dacanto, KWS Donovan, KWS Livius, KWS Loft, KWS Magic, KWS Ozon, KWS Talium, LG Jutta, Medalistka, Mewa, Mulan, Muszelka, Nutka, Opcja, Owacja, Pengar, Platin, Plejada, Pokusa, RGT Bilanz, RGT Provision, RGT Ritter, RGT Specjalist, RGT Treffer, Rivero, Rotax, Sfera, Silenus, Smaragd, SU Mangold, SU Petronia, SU Tarroca, SU Viedma, Symetria, SY Orofino, Titanus, Tobak i Tytanika.
- klasa C - odmiana pastewna lub inna - Florencja, Frisky, Gimantis, KWS Kiran, Lawina, Markiza, Ohio, Rapsodia, RGT Kicker, Rockefeller, Satyna, Sikorka, Tonnage.
- odmiana regionalna – Almari, Ostka Grodkowicka, Ostka Gruboziarnista Grodkowicka, Square Head Grodkowicka.
- grupa K – na ciastka – obecnie brak zarejestrowanych odmian.
Ponadto w Krajowym Rejestrze Odmian zarejestrowane są także 4 odmiany pszenicy twardej ozimej (Ceres, SM Eris, SM Metis, SM Tetyda) oraz 3 odmiana pszenicy orkisz ozimej (Rokosz, SM Amalte, SM Orkus).
Obecnie rolnik ma do wyboru wiele odmian pszenicy ozimej wpisanych do Krajowego Rejestru (KR) przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) jak też w ramach Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA).
Bardzo ważnym argumentem, który przemawia za wykorzystywaniem nowych odmian jest możliwość uzyskania wyższej produkcyjności poniesionych nakładów na produkcję takich jak: nawożenie mineralne i dolistne, środki ochrony roślin itp. Nowe odmiany mogą lepiej wykorzystywać składniki pokarmowe i być odporniejsze na stresy biotyczne i abiotyczne, przez co w pełni wykorzystywany jest ich potencjał plonowania.
W celu pełnego wykorzystania postępu biologicznego, który niosą w sobie nowe odmiany, zachodzi konieczność prowadzenia doświadczeń odmianowych, mających na celu sprawdzenie nowych odmian w zmiennych warunkach glebowo-klimatycznych Polski. Takie doświadczenia prowadzone są w wielu punktach w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Uzyskane wyniki służą do opracowywanych corocznie dla każdego województwa Listy Odmian Zalecanych. Listy te tworzone są przez Zespoły Wojewódzkie Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego.
W sezonie 2018-2019 na polu doświadczalnym Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, kontynuowano wieloletni program badania odmian zbóż w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego.
Doświadczenie odmianowe z pszenicą ozimą wykonano według metodyki COBORU na dwóch poziomach agrotechniki:
A1 – przeciętnej – bez ochrony przed chorobami, wyleganiem oraz niższym nawożeniu azotowym (80 kg/ha),
A2 – intensywnej – z pełną ochroną, wyższym nawożeniu azotowym (120 kg/ha) i nawożeniem dolistnym.
Wykonano je na glebie brunatnej, wytworzonej z lessu, charakteryzującej się wysoką zawartością fosforu i potasu, niską magnezu, o pH lekko kwaśnym.
Doświadczenie założono w stanowisku po grochu siewnym, po zbiorze którego wykonano podorywkę brona talerzową. Kolejnym zabiegiem było zastosowanie agregatu uprawowego (brona ciężka + wał strunowy) celem wyrównania i zagęszczenia wierzchniej warstwy gleby i stworzenia odpowiednich warunków do kiełkowania osypanych nasion grochu. Wyrośnięte poplony rozdrobniono, a następnie przykryto orką siewną. Przed siewem pszenicy zastosowano nawożenie przedsiewne (Tabela 1) i doprawiono glebę do siewu agregatem biernym Roton. Siew poletek wykonano 10.10.2018 r. Wszystkie badane odmiany wysiano w ilości 400 szt./m2.
W doświadczeniu wysiano łącznie 29 odmian, z pośród których 27 to odmiany wpisane do krajowego rejestru odmian. Forma ościstą z badanych odmian zarejestrowanych była odmiana Ostroga. W badaniach wstępnych- rozpoznawczych przed rejestracją odmian, dla potrzeb COBORU, badano 2 odmiany ościste - RGT Sacramento i Viriato.
Wschody większości odmian były dobre i równomierne pomimo niskiej ilości opadów. Wschody odmiany RGT Treffer były bardzo słabe (na poziomie 10%), dlatego odmiana decyzją COBORU została zdyskwalifikowana. Po wschodach wykonano zbieg zwalczania chwastów jedno- i dwuliściennych, stosując preparat Expert Met 56 WG, który wykazał się wysoką skutecznością zwalczanych chwastów jednoliściennych i średnią chwastów dwuliściennych (Tabela 2). Stan roślin przed zima był bardzo dobry, rośliny prawidłowo przygotowały się do okresu spoczynku zimowego osiągając fazę krzewienia.
Dzięki okrywie śnieżnej, która utrzymywała się w okresie dużych spadków temperatury, stan przezimowania roślin był bardzo dobry. W połowie I dekady marca zastosowano pierwszą dawkę pogłówną azotu.
Kwiecień był miesiącem bardzo ciepłym. Opady wystąpiły głównie w I dekadzie miesiąca. Pomimo tego, rośliny rozwijały się prawidłowo korzystając z zapasów wody zgromadzonych po zimie.
Sprzyjająca pogoda i dobre tempo rozwoju roślin umożliwiły w połowie miesiąca zastosowanie drugiej dawki nawożenia pogłównego azotem. W technologii intensywnej (poziom A2) zastosowano regulator wzrostu oraz wykonano pierwszy zbieg zwalczania chorób grzybowych połączony z nawożeniem dolistnym.
W III dekadzie maja zastosowano III dawkę nawożenia azotowego na poziomie A2 a początkiem czerwca wykonano drugi zabieg ochrony fungicydowej i nawożenia dolistnego. Lokalne burze, które wystąpiły w II połowie czerwca spowodowały znaczne wyleganie roślin, szczególnie w technologii przeciętnej.
W I dekadzie lipca było bardzo ciepło z niewielkimi opadami deszczu, co przyspieszało dojrzewanie roślin. Opady deszczu w II dekadzie lipca nie opóźniły dojrzewania roślin.
Zbiór wykonano w fazie pełnej dojrzałości 29.07.2019 r.
Plonowanie badanych odmian było bardzo wysokie (Tabela 3). Najniższy plon w technologii przeciętnej uzyskała odmiana Reduta – 64,26 dt/ha a w technologii intensywnej odmiana Ostroga – 77,75 dt/ha. Najwyższy plon w technologii przeciętnej uzyskała odmiana RGT Bilanz – 93,0 dt/ha. Odmiana Euforia uzyskała najwyższy plon w technologii intensywnej – 109,01 dt/ha.
Odmiany pszenicy ozimej w różnym stopniu reagowały na wzrost poziomu intensywności uprawy. Najsilniej zareagowała odmiana Euforia – 24,30 dt/ha, najsłabiej odmiana Ostroga – 6,06 dt/ha Średni plon w technologii A2 był wyższy w porównaniu do A1 o 13,84 dt/ha.
Tabela 1. Nawożenie mineralne przedsiewne i pogłówne.
Wielkość nawożenia kg |
Nazwa nawozu |
Termin zastosowania |
|
P2O5 |
– 60: |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
K2O |
– 90: |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
N – A1 – 18 + 80: |
- 18 - |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
- 50 - |
saletra amonowa 34% |
06.03.2019 r. |
|
- 30 - |
mocznik 46% |
16.04.2019 r |
|
N – A2 – 18 + 120: |
- 18 - |
polifoska 6 |
09.10.2018 r. |
- 60 - |
saletra amonowa 34% |
06.03.2019 r. |
|
- 40 - |
mocznik 46% |
16.04.2019 r |
|
- 20 - |
saletra amonowa 34% |
27.05.2019 r. |
Tabela 2. Ochrona
Obiekty |
Środki ochrony roślin |
Dawka na 1 ha |
Data |
A1 + A2 |
Nasiona zaprawiane oryginalnie |
||
A1 + A2 |
Expert Met 56 WG |
0,35 kg |
05.11.2018 r. |
A2 |
Moddus 250 EC + Antywylegacz płynny 675 SL |
0,4 l + 1,0 l |
18.04.2019 r. |
A2 |
Delaro 325 EC + Adob Cu + Adob Mn + Basfoliar 36 Extra |
1,0 l + 2,0 l + 2,0 l + 2,0 l |
19.04.2019 r. |
A1 + A2 |
Fundamentum 700 WG + Asystent |
25 g + 0,1 l |
08.05.2019 r. |
A1 + A2 |
Karate Zeon 100 CS |
0,075 l |
04.06.2019 r. |
A2 |
Variano 190 EC + Basfoliar 36 Extra + Basfoliar 12-4-6-S+amino + Adob Zn |
1,5 l + 3,0 l + 3,0 l + 1,0 kg |
05.06.2019 r. |
Tabela 3. Plonowanie odmian pszenicy ozimej - PDO
Metoda: równoważne podbloki liczba powtórzeń – 2
Lp. |
Odmiana |
Wartość technologiczna |
Rok wpisania do rejestru |
Plon dt/ha przy 14% wilgotności |
|
A1 |
A2 |
||||
1 |
Patras |
A |
2012 |
79,23 |
96,22 |
2 |
Artist |
B |
2013 |
86,33 |
96,19 |
3 |
RGT Kilimanjaro |
A |
2014 |
85,59 |
96,94 |
4 |
Formacja |
A |
2017 |
85,33 |
98,84 |
5 |
Mulan |
B |
2008 |
79,36 |
94,41 |
6 |
Ostroga |
A |
2008 |
71,69 |
77,75 |
7 |
Linus |
A |
2011 |
78,91 |
89,83 |
8 |
Hondia |
A |
2014 |
77,91 |
86,95 |
9 |
Belissa |
B |
2014 |
80,88 |
96,18 |
10 |
Pokusa |
B |
2015 |
77,49 |
88,75 |
11 |
Frisky |
C |
2016 |
86,21 |
96,80 |
12 |
Hybery F1 |
B |
2016 |
71,38 |
87,02 |
13 |
KWS Spencer |
A |
2007 |
79,07 |
93,55 |
14 |
RGT Metronom |
A |
2017 |
71,15 |
91,21 |
15 |
RGT Bilanz |
B |
2017 |
93,02 |
102,47 |
16 |
Owacja |
B |
2017 |
90,62 |
96,50 |
17 |
Apostel |
A |
2018 |
79,83 |
97,72 |
18 |
Comandor |
A |
2018 |
79,71 |
97,61 |
19 |
Euforia |
A |
2018 |
84,71 |
109,01 |
20 |
Reduta |
A |
2018 |
64,26 |
79,09 |
21 |
Błyskawica |
B |
2018 |
77,53 |
95,30 |
22 |
Plejada |
B |
2018 |
88,43 |
102,27 |
23 |
RGT Treffer # |
C |
2018 |
- |
- |
24 |
Sfera |
B |
2018 |
78,62 |
92,74 |
25 |
SY Orofino |
B |
2018 |
88,09 |
104,95 |
26 |
Titanus |
B |
2018 |
79,58 |
93,25 |
27 |
Sikorka |
C |
2018 |
87,16 |
102,16 |
28 |
RGT Sacramento*^ |
- |
- |
80,59 |
102,06 |
29 |
Viriato*^ |
- |
- |
78,46 |
97,11 |
ŚREDNIA |
77,99 |
91,83 |
*- odmiana oścista
^ - odmiana badana wstępnie, przed zarejestrowaniem w Krajowym Rejestrze
# - ze względu na bardzo słabe wschody, odmiana zdyskwalifikowana
Dr inż. Michał Noworól
Sekcja doświadczalnictwa