Uprawa pszenicy jarej w Polsce i na podkarpaciu odgrywa mniejszą rolę niż uprawa formy ozimej z wagi na niższą plenność oraz zawodność plonowania, szczególnie w latach o niższej sumie opadów. Uprawa tego gatunku ma jednak duże znaczenie w niektórych rejonach, szczególnie przy nasileniu upraw późno schodzących z pola, po których istnieje ryzyko uprawy pszenicy ozimej. Zainteresowanie uprawą pszenicy jarej wzrasta również w tych latach, w których niesprzyjające warunki podczas zimy są przyczyną strat w zasiewach pszenicy ozimej. W porównaniu z ozimą, pszenica jara zawiera więcej białka i tłuszczu, a mniej włókna surowego. Odznacza się także wyższą zawartością glutenu, którego ilość i jakość decyduje o wartości wypiekowej mąki. Z tego powodu ziarno odmian pszenicy jarej posiada bardzo dobrą jakość technologiczną i często służy jako „polepszacz” jakości partii pszenic ozimych. Jednak ze względu na gorszą wymiałowość oraz na mniejszą wydajność mąki, jest niezbyt „lubiana” przez młynarzy
Obecnie w Krajowym Rejestrze Odmian (stan na 31.01.2020 r.) znajduje się 42 odmian pszenicy jarej zaliczanych do następujących klas:
- klasa E – elitarna odmiana chlebowa – Bombona, Torka
- klasa A – jakościowa odmiana chlebowa – Akcja, Anakonda, Arabella, Atrakcja, Aura, Eskadra, Fala, Fama, Goplana, Gratka, Griwa, Izera, Jarlanka, Kandela, Katoda, Koksa, KWS Sunny, KWS Torridon, Mandaryna, Merkawa, MHR Jutrzenka, Monsun, Nawra, Nimfa, Ostka Smolicka, Raweta, Rusałka, Serenada, Struna, SU Ahab, Tybalt, Varius, WPB Skye, WPB Troy.
- klasa B - odmiana chlebowa – Alibi, Frajda, Harenda, Kamelia, Zadra.
- klasa C - odmiana pastewna lub inna – Radocha,
Dodatkowo w Krajowym Rejestrze zarejestrowane są 2 odmiany pszenicy orkisz jarej – Kuiavia i Wirtas.
Po raz kolejny na Polu Doświadczalnym Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale prowadzone były ścisłe doświadczenia polowe, których celem było porównanie plonowania nowych odmian pszenicy jarej.
Celem prowadzonych ścisłych doświadczeń polowych było sprawdzenie w lokalnych warunkach glebowo-klimatycznych możliwości wykorzystania potencjału genetycznego badanych odmian. Doświadczenia odmianowe z pszenicą jarą prowadzone były w ramach Porejestracyjnego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) według metodyki COBORU na dwóch poziomach agrotechniki:
A1 – przeciętnej – bez ochrony przed chorobami, wyleganiem oraz niższym nawożeniu azotowym (80 kg/ha),
A2 – intensywnej – z pełną ochroną, wyższym nawożeniu azotowym (120 kg/ha) i nawożeniem dolistnym.
Doświadczenie zostało przeprowadzone na glebie kompleksu pszennego dobrego, o odczynie lekko kwaśnym, o wysokiej zawartości fosforu i potasu oraz niskiej zwartości magnezu. Przeprowadzono je metodą równoważnych podbloków, w dwóch powtórzeniach.
Doświadczenie z pszenicą jarą założono w stanowisku po bobiku. Po zbiorze przedplonu wykonano talerzowanie a następnie uprawę agregatem złożonym z brony ciężkiej i wału strunowego. Celem uprawek pożniwnych było przykrycie resztek pożniwnych i osypanych nasion, przerwanie parowania wody z gleby oraz zwalczanie zachwaszczenia. Jesienią rozdrobniono poplon oraz wykonano orkę przedzimową. Wiosną przed siewem glebę doprawiono agregatem uprawowym biernym Roton oraz wykonano nawożenie przedsiewne (Tabela 1).
Siew poletek wykonano 29.03.2019 r. w glebę o dobrym uwilgotnieniu. Wschody roślin zaobserwowano końcem II dekady kwietnia. Pomimo niskich opadów, wschody były dobre i równomierne. W I dekadzie maja zwalczono chwasty dwuliścienne (Tabela 2). Opady deszczu, które wystąpiły w maju korzystnie wpłynęły na wzrost i rozwój roślin pszenicy. Końcem maja zastosowano drugą dawkę nawożenia pogłównego azotem. Ponadto w technologii intensywnej zastosowano regulator wzrostu, fungicyd oraz nawozy dolistne. W I dekadzie czerwca zwalczono skrzypionkę zbożową, która masowo pojawiła się na roślinach. Początkiem drugiej dekady czerwca w technologii intensywnej, zastosowano drugi zabieg fungicydowy wraz z nawożeniem dolistnym.
Od drugiej połowy czerwca na roślinach widoczne były już oznaki braku odpowiedniej ilości opadów. Objawy nasiliły się w I połowie lipca. Opady deszczu, które wystąpiły w II połowie lipca spowolniły nieco dojrzewanie roślin. Zbiór jednoetapowy kombajnem poletkowym wykonano 12.08.2019 r.
Plonowanie badanych 17 odmian było wysokie (Tabela 3). W technologii przeciętnej najniżej plonowały odmiany Eskadra – 48,51 dt/ha oraz Nimfa - 48,66 dt/ha. Odmiana Nimfa uzyskała także najniższy plon w technologii intensywnej – 55,95 dt/ha. Najwyższy plon w technologii przeciętnej uzyskała odmiana Mandaryna – 70,96 dt/ha. Natomiast w technologii intensywnej najwyżej plonowała odmiana Rusałka – 78,45 dt/ha. Wysoki plon w tej technologii uzyskały także odmiany: Mandaryna – 77,91 dt/ha, Merkawa – 77,63 dt/ha oraz Harenda – 73,25 dt/ha.
Wzrost poziomu intensywności uprawy powodował przyrost plonu ziarna pszenicy jarej, średnio o 10,14 dt/ha.
Tabela 1. Nawożenie mineralne przedsiewne i pogłówne.
Wielkość nawożenia kg |
Nazwa nawozu |
Termin zastosowania |
|
P2O5 |
– 60: |
polifoska 6 |
29.03.2019 r. |
K2O |
– 90: |
polifoska 6 |
29.03.2019 r. |
N – A1 – 18 + 80: |
- 18 - |
polifoska 6 |
29.03.2019 r. |
- 50 - |
saletra amonowa 34% |
29.03.2019 r. |
|
- 30 - |
mocznik 46% |
27.05.2019 r. |
|
N – A2 – 18 + 120: |
- 18 - |
polifoska 6 |
29.03.2019 r. |
- 60 - |
saletra amonowa 34% |
29.03.2019 r. |
|
- 40 - |
mocznik 46% |
27.05.2019 r. |
|
- 20 - |
saletra amonowa 34% |
14.06.2019 r. |
Tabela 2. Ochrona:
Obiekty |
Środki ochrony roślin |
Dawka na 1 ha |
Data |
A1 + A2 |
Nasiona zaprawione oryginalnie |
||
A1 + A2 |
Gold 450 EC |
1,25 l |
08.05.2019 r. |
A2 |
Moddus 250 EC |
0,4 l |
27.05.2019 r. |
A2 |
Fandango 200 EC + Adob Cu + Adob Mn + Basfoliar 36 Extra |
1,0 l + 2,0 l + 2,0 l + 2,0 l |
29.05.2019 r. |
A1 + A2 |
Karate Zeon 100 CS |
0,075 l |
04.06.2019 r. |
A2 |
Falcon 460 EC + Basfoliar 12-4-6+S+amino + Basfoliar 36 Extra + Adob Zn |
0,6 l + 3,0 l + 3,0 l + 1,0 kg |
11.06.2019 r. |
Tabela 3. Plonowanie odmian pszenicy jarej – PDO
Metoda: równoważne podbloki liczba powtórzeń – 2
Lp. |
Odmiana |
Wartość technologiczna |
Rok wpisania do rejestru |
Plon dt/ha przy 14% wilgotności |
|
A1 |
A2 |
||||
1 |
Harenda |
B |
2014 |
68,28 |
73,25 |
2 |
Jarlanka |
A |
2017 |
56,34 |
66,09 |
3 |
Tybalt |
A |
2005 |
50,74 |
64,01 |
4 |
Mandaryna |
A |
2014 |
70,96 |
77,91 |
5 |
Goplana |
A |
2015 |
54,71 |
66,33 |
6 |
Nimfa |
A |
2016 |
48,66 |
55,95 |
7 |
Rusałka |
A |
2016 |
59,06 |
78,45 |
8 |
Varius |
A |
2016 |
51,67 |
60,28 |
9 |
Frajda |
B |
2017 |
53,37 |
61,88 |
10 |
Atrakcja |
A |
2018 |
62,25 |
63,37 |
11 |
Fala |
A |
2018 |
53,14 |
58,79 |
12 |
KWS Sunny |
A |
2018 |
56,00 |
64,28 |
13 |
MHR Jutrzenka |
A |
2018 |
51,37 |
66,82 |
14 |
Alibi |
B |
2019 |
65,49 |
70,77 |
15 |
Eskadra |
A |
2019 |
48,51 |
65,15 |
16 |
Gratka |
A |
2019 |
53,11 |
66,71 |
17 |
Merkawa |
A |
2019 |
62,57 |
77,63 |
ŚREDNIA |
56,78 |
66,92 |
Dr inż. Michał Noworól
Sekcja doświadczalnictwa