Kontynuując zagadnienia dotyczące integrowanej ochrony roślin przedstawiamy kolejne elementy mające wpływ na zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych, czyli stosowanie nawożenia, nawadniania i wapnowania oraz prowadzanie czyszczenia i dezynfekcji maszyn, opakowań i innych przedmiotów.
Nawożenie
Celem nawożenia jest zapewnienie stałej żyzności gleby. Gleba o odpowiedniej zawartości składników pokarmowych i substancji organicznej, o właściwym odczynie, odpowiednio przewietrzana stwarza dogodne warunki do wzrostu i rozwoju zdrowych roślin.
Rośliny odżywione w sposób zbilansowany, wykazują większą naturalną odporność na porażenie przez patogeny, czy szkodniki.
Dbałość o właściwy stan gleby sprzyja zapobieganiu występowania nieinfekcyjnych czynników chorobotwórczych pochodzenia glebowego. Choroby nieinfekcyjne nie zakażają rośliny, nie przenoszą się w obrębie populacji danej uprawy. Mogą jednak wystąpić masowo i powodować znaczne straty w plonach. Ich objawy są często mylnie rozpoznawane przez rolników jako choroby spowodowane czynnikami infekcyjnymi. Rolnicy zwalczają je stosując fungicydy, które nie przynoszą pożądanych efektów, niepotrzebnie skażają środowisko, generując koszty w gospodarstwie.
Do chorób wywoływanych przez czynniki nieinfekcyjne w uprawach rolniczych, głównie niedoborem mikroelementów należą m.in.:
- zgorzel liści sercowych buraka cukrowego i pastewnego, sucha zgnilizna i pustowatość korzeni buraka – powodowana niedoborem boru,
- sucha plamistość liści owsa- powodowana niedoborem manganu,
- choroba nowin (zamieranie wierzchołków liści zbóż i chloroza brzegów liści) powodowana niedoborem miedzi.
Zasadnicze znaczenie dla wzrostu i rozwoju roślin uprawnych ma dostępność podstawowych makroelementów: azotu, fosforu i potasu. Zarówno nadmiar jak i niedobór tych pierwiastków z punktu widzenia integrowanej ochrony roślin jest niekorzystny, gdyż powoduje zwiększenie podatności roślin na choroby infekcyjne.
Optymalne nawożenie zwiększa konkurencyjność roślin wobec mogących pojawić się na plantacjach chorób czy szkodników.
Nawadnianie
Na zdrowie i kondycję roślin wpływ ma również stosowanie nawadniania plantacji. Niedostatek wody w glebie powoduje słabe przyswajanie składników pokarmowych, co wpływa na ich zdrowotność. Rodzaj, dawkę oraz częstotliwość stosowanego nawadniania należy dostosować do rośliny uprawnej oraz warunków zewnętrznych. Przedłużające się do godzin wieczornych zwilżenie liści może powodować szybszy rozwój niektórych chorób, np. zarazy ziemniaka, szarej pleśni czy mączniaka rzekomego. Nadmierne uwilgotnienie gleby sprzyja z kolei występowaniu kiły kapusty.
Stosowanie nawadniania może mieć także wpływ na występowanie szkodników roślin uprawnych. Deszczowanie przyczynia się do zmywania przędziorków, pchełek czy mszyc. Nawadnianie kropelkowe może natomiast sprzyjać występowaniu szkodników rozwijających się na roślinach soczystych i dobrze zaopatrzonych w wodę.
Wapnowanie
Integrowana ochrona roślin w pierwszej kolejności zakłada regulację odczynu gleby przed innymi zabiegami nawozowymi. Nieprawidłowe pH powoduje, że niektóre pierwiastki, mimo iż znajdują się w glebie w dostatecznej ilości stają się niedostępne dla rośliny uprawnej.
Roślina nie potrafi ich pobrać i wykorzystać. Wapń wpływa również na tworzenie się struktury gruzełkowatej gleby, przez co poprawie ulegają stosunki powietrzo-wodne w glebie.
Podstawowym zabiegiem mającym na celu utrzymanie odczynu gleby we właściwym zakresie jest stosowanie wapnowania. Aby prawidłowo dobrać dawkę nawozu wapniowego należy wcześniej wykonać analizę gleby. Poszczególne gatunki roślin są w różnym stopniu wrażliwe na zakwaszenie gleby. Niektóre gatunki są bardziej tolerancyjne w stosunku do kwaśnego lub lekko kwaśnego odczynu gleby. Większość z nich jednak rozwija się dobrze w warunkach odczynu zbliżonych do obojętnego.
Czyszczenie i dezynfekcja maszyn, opakowań i innych przedmiotów
Organizmy szkodliwe, które przetrwały w glebie oraz na resztach roślin można łatwo przenieść z pola na pole, czy z gospodarstwa do gospodarstwa za pośrednictwem maszyn i narzędzi rolniczych. Tym sposobem można zawlec do gospodarstwa różnego typu choroby odglebowe, nicienie czy nasiona chwastów.
Spośród chorób przenoszonych tą drogą szczególnie niebezpieczne są:
- bakterioza pierścieniowa ziemniaka (choroba kwarantannowa),
- rizomania (burak cukrowy),
- niektóre choroby zbóż np. śnieć cuchnąca, pleśń śniegowa czy fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła,
- kiła kapusty.
Nicienie pasożytnicze roślin raz zawleczone na pole są bardzo trudne do zwalczenia. Wśród nich niektóre mają status szkodników kwarantannowych. Są to m.in.:
- niszczyk ziemniaczak,
- niszczyk zjadliwy,
- mątwik ziemniaczany,
- mątwik agresywny.
Przejeżdżając z pola na pole zanieczyszczonym sprzętem resztkami gleby czy roślin można również przewieść nasiona lub rozłogi chwastów, które są uciążliwe w zwalczaniu.
Dbałość o czystość i doby stan sprzętu, czyszczenie podstawowych elementów maszyn z resztek gleby i części roślin jest najbardziej skutecznym sposobem ograniczania rozprzestrzeniania się chorób glebowych, nicieni i chwastów.
W ogrodnictwie należy również pamiętać o czyszczeniu i dezynfekcji sekatorów, okulizaków i innych narzędzi stosowanych do usuwania i niszczenia miejsc zimowania czy namnażania się organizmów szkodliwych.
Należy pamiętać, że kupując używany sprzęt rolniczy, korzystając lub wykonując usługi np. w sąsiednich gospodarstwach, że i tą drogą można zawlec do gospodarstwa organizmy szkodliwe. Dlatego bardzo ważne jest staranne czyszczenie takich maszyn przed rozpoczęciem zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych w swoim gospodarstwie.
Opracowanie na podst. literatury:
Katarzyna Sitek, Anna Moskal