Działalność pozarolnicza przez mieszkańców obszarów wiejskich
Prowadzenie działalności pozarolniczej może być sposobem dywersyfikacji dochodów dla rolników i ich rodzin lub podstawowym źródłem utrzymania mieszkańców obszarów wiejskich.
Z uwagi na kryterium konieczności zarejestrowania takiej działalności w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub w Krajowym Rejestrze Sądowym wyróżniamy:
- Działalność pozarolniczą, która nie wymaga rejestracji jako działalność gospodarcza – należy tu:
- agroturystyka - to wypoczynek bezpośrednio w zagrodzie, połączony z obserwacją i uczestnictwem w codziennych zajęciach jej stałych mieszkańców, możliwość korzystania z produktów gospodarstwa, a także z innych ofert, które to gospodarstwo stwarza. Polega na wynajmowaniu pokoi w domu mieszkalnym gospodarza, a nie odrębnych miejsc noclegowych, całych domów, czy domków turystycznych, przyczep mieszkalnych itp. Oferta noclegu może być uzupełniona o sprzedaż posiłków domowych, ale nie o prowadzenie ogólnodostępnych usług gastronomicznych. Goście uczestniczą w życiu gospodarzy gospodarstwa wiejskiego, korzystając z jego oferty w oparciu o własny inwentarz: zwierzęta (krowy, kozy, owce) i drób (kury, kaczki, indyki), korzystają z ogrodu, sadu i upraw.
- Dostawy bezpośrednie - obejmują produkty produkcji pierwotnej pochodzenia roślinnego, takie jak: zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby – uprawne, pochodzące wyłącznie z własnych upraw lub hodowli producentów produkcji pierwotnej, niestanowiących działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pozostałe surowce pochodzące z dokonywanych osobiście zbiorów ziół i runa leśnego. Wielkości obrotu nie mogą przekraczać wielkości plonów, w skali roku, poszczególnych surowców uzyskanych przez producentów produkcji pierwotnej z gospodarstw rolnych, na których gospodarują oraz z ilości surowców pochodzących z dokonywanych osobiście zbiorów ziół i runa leśnego.
- Sprzedaż bezpośrednia - to sprzedaż nieprzetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego przez rolnika, hodowcę, wyprodukowanych we własnym gospodarstwie rolnym lub pozyskanych podczas działalności łowieckiej. Działalność zarejestrowana i nadzorowana jest przez właściwego terenowo powiatowego lekarza weterynarii. Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na obszarze województwa, w którym prowadzona jest produkcja (gospodarstwo, pasieka) oraz na obszarze sąsiadujących województw. Adresatem jest konsument ostateczny, miejscem sprzedaży teren gospodarstwa rolnego, gospodarstwa rybackiego, targowisko, specjalistyczny środek transportu lub zakład prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (np.: sklepów, restauracji, stołówek).
- Rolniczy handel detaliczny – to prowadzenie sprzedaży produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego pod warunkiem, że pochodzą one w całości lub części z własnej uprawy lub hodowli a sprzedaż odbywać się będzie z zachowaniem limitów, a adresatem sprzedaży będą konsumenci finalni czy zakłady prowadzące handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujące konsumentów.
II. Działalność pozarolnicza, która wymaga rejestracji jako działalność gospodarcza – należy tu:
- Turystyka wiejska - obejmuje wynajmowanie kwater, domu gościnnego, prowadzenie pensjonatu na terenach wiejskich bez możliwości uczestniczenia w typowych pracach, związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Gościom korzystającym z tego typu usług najczęściej oferowane są świadczenia typowo „rekreacyjne” np. rowery, kąpiele w jeziorze lub rzece, pływanie łódką lub kajakiem, spacery po okolicy, ogniska, jazda konna, korzystanie z zasobów i walorów życia na wsi itp.
- Działalność marginalna, lokalna i ograniczona polega na wytwarzaniu i sprzedaży przez uprawniony podmiot przetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego, konsumentowi końcowemu oraz dostawy (sprzedaż) wyprodukowanej żywności do zakładów prowadzących handel detaliczny. Działalność można rozpocząć dopiero po otrzymaniu od powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia działalności decyzji administracyjnej o wpisie do właściwego rejestru i nadaniu zakładowi weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. Miejsca produkcji lub miejsca sprzedaży muszą znajdować się na obszarze jednego województwa lub na obszarze sąsiadujących z tym województwem powiatów.
- Rodzinne Domy Opieki – to forma usług opiekuńczych i bytowych świadczonych przez osobę w jej miejscu zamieszkania całodobowo dla nie mniej niż trzech i nie więcej niż ośmiu osób wymagających z powodu wieku wsparcia w tej formie (art. 52 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej). Osoby prowadzące rodzinne domy pomocy powinny dostosowywać sposób świadczenia usług bytowych i opiekuńczych do stanu zdrowia sprawności fizycznej i intelektualnej oraz indywidualnych potrzeb i możliwości swoich podopiecznych. Założyć dom mogą przede wszystkim osoby, które dysponują własnym domem lub mieszkaniem, które nie mają barier architektonicznych oraz zapewniają stosowne warunki. RDO to alternatywa dla dużych ośrodków opieki lub drogich prywatnych placówek. Stanowią atrakcyjną i rozwijającą się formę działalności pozarolniczej, która posiada wszelkie elementy by stać się jednym z ważniejszych źródeł dywersyfikacji dochodów mieszkańców obszarów wiejskich.
- Gospodarstwa edukacyjne – to forma prowadzenia działalności, której celem jest zapoznanie dzieci przyjeżdżających do takiego gospodarstwa z pracą na wsi, zwrócenie uwagi na wysiłek związany z wyprodukowaniem żywności przez co mają nabrać szacunku do pracy rolnika jako producenta żywności oraz znaczenia życia w zrównoważonym środowisku. Najliczniejszą grupę korzystających z zajęć w gospodarstwach stanowią dzieci w wieku przedszkolnym, nieco mniej jest dzieci w wieku szkolnym, młodzieży gimnazjalnej i licealnej. Rodzina rolnika określa zakres realizowanych w gospodarstwie tematów a także przygotowuje i realizuje zajęcia dotyczące edukacji w zakresie produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej, przetwórstwa płodów rolnych, świadomości ekologicznej i konsumenckiej, dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów, rękodzieła i twórczości ludowej. Rolnicy muszą uzyskać zgodę władz lokalnych na prowadzenie działalności edukacyjnej.
- Działalność gospodarcza na bazie wpisu do CEiDG lub KRS – dotyczy działalności w sferze produkcji, usług lub handlu we wszystkich dziedzinach życia. To prowadzenie tzw. zwykłej firmy, które z uwagi na formę prowadzenia działalności można podzielić na:
- Przedsiębiorstwa jednoosobowe:
Indywidualna działalność gospodarcza prowadzona przez osobę fizyczną lub prawną
- Przedsiębiorstwa – spółki:
- spółka cywilna
- spółka jawna – sp. osobowa
- spółka partnerska – sp. osobowa
- spółka komandytowa – sp. osobowa
5. spółka komandytowo-akcyjna – sp. osobowa
6. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – sp. Kapitałowa
7. spółka akcyjna – sp. Kapitałowa
- Przedsiębiorstwa - spółdzielnie.
- spółdzielnie
Od kilku lat obserwujemy w naszym kraju wzrost zainteresowania społeczności mieszkającej na wsi działalnością pozarolniczą. Chcąc prowadzić taką działalność na własna rękę warto skorzystać z naszego doradztwa , dostępnego w każdej placówce Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale.
Opracowanie:
Marek Wójcik.