Smart villages to wsie bądź „społeczności lokalne”, które wykorzystują zarówno innowacje, jak i technologie cyfrowe w swoim codziennym życiu. W ten sposób poprawia się jego jakość, polepsza się standard usług publicznych lepiej wykorzystując zasoby lokalne. Podstawową koncepcją „smart wioski” jest szansa na łatwiejsze i wygodniejsze życie mieszkańców. Ważnym aspektem smart villages jest wrażliwość terytorialna koncepcji, która stwarza możliwość dostosowania podejmowanych w jej ramach przedsięwzięć do lokalnych uwarunkowań. Narodziło się zasadnicze pytanie, na które warto sobie odpowiedzieć.
Czy polska wieś potrzebuje smart rozwiązań?
Obszary wiejskie wymagają ciągłych inwestycji. Dostęp do dobrej jakości Internetu jest problemem, który często próbują rozwiązać społeczności wiejskie w kontaktach z władzą lokalną. Jest to temat podejmowany tym częściej, im słabsza jest dostępność do Internetu na danym obszarze. Istotną kwestią jest świadomość, odpowiednie kompetencje mieszkańców oraz rodząca się potrzeba korzystania ze źródeł internetowych.
Wiele obszarów wiejskich w Europie zmaga się z pewną pulą procesów, tj.: starzenie się społeczeństwa, zanik podstawowych usług, brak wystarczających środków na inwestycję, odpływ młodych ludzi. Stworzone zostały elementy składające się na „smart villages”, które stanowią pewne proponowane rozwiązania. Są to:
- smart inicjatywy – to pewne działania lokalne, których podstawową koncepcją jest zaspokojenie pewnych konkretnych potrzeb mieszkańców wiosek, które są wspierane przez technologie;
- smart infrastruktura – w przypadku obszarów wiejskich są to przede wszystkim infrastruktura transportowa, która polepsza mobilność mieszkańców, pozwala na szybsze załatwienie wielu spraw, czy korzystanie z dostępnych usług publicznych, np.: wprowadzenie czujników na sieciach wodociągowych, których działanie pozwala ograniczyć starty wody, co w efekcie skutkuje niższymi rachunkami, jeżeli chodzi o wodę, czy dbałością o naszą planetę;
- smart instytucje – są to instytucje publiczne (ośrodki kultury, urzędy gminy, szkoły, przedszkola, żłobki. np.: bezpieczny oraz szybki Internet w szkołach, dzięki któremu występuje możliwość nabywania zaawansowanych umiejętności w zakresach informatyki czy cyfryzacji oraz edukacja na temat niebezpieczeństw, które można napotkać w sieciach internetowych;
- smart usługi – są to zarówno usługi publiczne, jak i społeczne poparte rozwiązaniami technologicznymi, ale także takie, które powstały na potrzeby konkretnego obszaru, np. utworzenie transportu na żądanie w miejscach, które są oddalone od sieci transportu zbiorowego;
- smart społeczność – są to osoby, które wykazują się aktywnością, zaangażowaniem oraz włączają się w działania spraw lokalnych, np.: zawiązanie stowarzyszenia na rzecz danej miejscowości czy gminy, dzięki którym jest możliwość pozyskiwania środków finansowych z różnych źródeł oraz aktywizacja wsi wraz z mieszkańcami.
Przykłady smart rozwiązań w Polsce
- W województwie wielkopolskim w gminie Poniec została stworzona aplikacja, która wykorzystując rzeczywistość rozszerzoną pozwala zobaczyć wirtualnie na ekranie smartfona, jak wyglądało konkretnie miejsce dawniej. Inicjatorami była firma Fucco Sesign oraz Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Powiatu Gostyńskiego. Sfinansowane przez Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (poprzez LGD Kraina Lasów i Jezior w Lesznie).
- W województwie podlaskim, w gminie Michałowo powstał nowy model hospicjum na terenach wiejskich. Fundacja prowadzi bezpłatne społeczne Hospicjum Domowe. W ostatnich czasach Fundacja buduje także stacjonarne hospicjum. W ramach nowo wprowadzonej innowacji społecznej działa sieć opiekunów, która pomaga w organizowaniu wydarzeń kulturalnych. Fundacja jest również liderem innowacyjnego projektu, który jest finansowany przez Komisję Europejską „Dać to, czego naprawdę potrzeba – To give what is really needed”.
- W miejscowości Piaseczna Górka w województwie świętokrzyskim w ramach inicjatywy „Przeciwdziałanie lokalnym podtopieniom w Piasecznej Górce” założony został na działce publicznej ogród deszczowy. Jego zadaniem jest zmagazynowanie a w późniejszym etapie filtracja wody opadowej.
- Kolejnym przykładem inteligentnej, innowacyjnej i zrównoważonej wsi, która wykorzystuje nowoczesne technologie, aby poprawić jakość i poziom życia mieszkańców jest wieś Niedźwiady położona w województwie kujawsko-pomorskim w gminie Szubin. Celem projektu jest zrealizowanie inicjatywy Centrum Astronomiczno-Kulturalno-Dydaktyczne we wsi Niedźwiady. Inicjatorem jest Pałucko-Pomorskie Stowarzyszenie Astronomiczno-Ekologiczne. Jest to największe w Polsce amatorskie obserwatorium astronomiczne. Główną koncepcją jest pobudzenie lokalnej przedsiębiorczości poprzez działania, które wspierają zarówno edukację, podnoszą świadomość oraz wpływają na rozwój turystyczny.
Koncepcja rozwoju obszarów wiejskich „Smart Villages – Inteligentna Wieś”, jest idealnym przykładem pozytywnych przeobrażeń jakim może ulegać wieś. Możliwy jest wzrost efektywności zarządzania i świadczenia usług oraz poprawa konkurencyjności terenów wiejskich, przy jednoczesnym poszanowaniu ekonomicznych, społecznych i środowiskowych potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń. Utworzone przedsięwzięcia smart wiosek powinny odpowiadać na potrzeby lokalnych społeczności. Jeżeli jednak konkretna potrzeba lub problem nie skupia się na jednej miejscowości dobrym wyjściem jest poszukać wspólnego rozwiązania i nawiązać współpracę kilku stowarzyszeń wiejskich, bądź też za porozumieniem z władzami powiatu bądź gminy. Ważnym aspektem podejścia do tematu „smart villages” jest stawianie na lidera czy to lokalnego czy samorządowego np.: aktywnie działającego sołtysa.
Podsumowując proces działania „smart villages”, prócz technologii i innowacji równie istotną kwestią jest komunikowanie się mieszkańców, radzenie sobie w trudnych sytuacjach, a takie zapewne będą tworzone wówczas gdy będziemy chcieć zastosować te nowoczesne i innowacyjne technologie, urządzenia i sposoby organizacji. Mieszkańcy wsi, którzy sobie z tymi problemami radzą mogą powiedzieć, że są fundamentem Inteligentnej Wsi.
Oprac. na podstawie literatury
Magda Żytka
Dział ROW PODR